■ یک بسته‌ی خبری در زمینه‌ی نجوم و کیهان‌شناسی بخش عمومی

این بسته‌ی رسانه‌ای، دربردارنده‌ی خبرها و نماهایی از شکسته شدنِ رکوردِ سالانه‌ی فاصله‌ی زمین از خورشید، چشم‌انداز خورشید و لکه‌های آن در روز جمعه، ماکتِ تلسکوپ رصدخانه‌ی ملی ایران و ساختار تازه‌ی ماهنامه‌ی «نجوم» است.

1ـ فایل ویدئویی درباره‌ی «وویجر 1»

دوشنبه‌ی هفته‌ی گذشته در روزنوشت «وداع دورترین ساخته‌ی دست بشر در کیهان با منظومه‌ی خورشیدی» گفتیم که فضاپیما/کاوشگر «وویجر 1» که با فاصله‌ی 18میلیارد کیلومتر از زمین، دورترین جسم ساخته‌ی دست بشر لقب گرفته، نشانه‌هایی از نزدیک‌شدن به نقطه‌ی صفر
مرزیِ منظومه‌ی خورشیدی و ورود به فضای میان‌ستاره‌ای را ثبت کرده است.

در همین زمینه، به پیوستِ این روزنوشت، فایل ویدئویی کوتاهی در دسترس دوستداران است که می‌تواند آگاهی‌های بیش‌تری را درباره‌ی ویژگی‌های فنی و سفر بی‌بازگشت این کاوشگر در اختیار علاقه‌مندان بگذارد.

2ـ رکورد سالانه‌ی فاصله‌ی زمین از خورشید شکسته شد : ۱۵۱,۲۰۹,۳۶۲,۰۰۰ متر

روز پنج‌شنبه، 15 تیر 1391 (5 جولای 2012) از ساعت 8 تا 9 صبح، زمین به دورترین فاصله از خورشید رسید و با میزان 151میلیون و 209هزار و 362 کیلومتر، رکورد فاصله از خورشید را در سا ل 1391/2012 شکست.

منظور از فاصله‌ی زمین و خورشید، فاصله‌ی مرکز زمین و مرکز خورشید از یکدیگر است. زمین هر سال حوالی نیمه‌ی تیرماه به دورترین فاصله از خورشید، و حوالی نیمه‌ی دی‌ماه به نزدیک‌ترین فاصله از خورشید می‌رسد. میزانِ دقیق این فاصله در پی تأثیر عوامل پرشماری مانند وضعیت ماه و دیگر سیارات، به‌ویژه مشتری و کیوان، تغییر می‌کند.

کسانی به‌اشتباه می‌پندارند که دور و نزدیک شدنِ زمین از/به خورشید، باعث پدید آمدن توالی فصل‌ها می‌شود؛ در حالی که فاصله‌ی زمین تا خورشید تنها 5 میلیون کیلومتر تغییر می‌کند، که در میانگین 150میلیون کیلومتر چندان زیاد نیست و تنها تأثیر آن، بر آب‌وهوای زمین، زمستان‌های سردتر قطب جنوب (مقارن شدنِ زمستان قطبی با دورترین فاصله از خورشید) و پرپشت‌تر بودنِ
جنگل‌های استوایی نیم‌کره‌ی جنوبی زمین (مقارن شدنِ تابستان با نزدیک‌ترین فاصله از خورشید) است.

3ـ چهره‌ی این روزهای خورشید

رصدخانه‌ی دینامیک خورشیدیِ ناسا، پیشرفته‌ترین ابزاری‌ست که تاکنون برای بررسی خورشید ساخته شده است. نمایی که این رصدخانه روز جمعه (دیروز) از خورشید گرفت، وضعیتِ این روزهای ستاره‌ی فروزانِ منظومه‌ی خورشیدی و پدیدار شدنِ لکه‌ی تازه‌ای را بر چهره‌ی آن نشان می‌دهد.
خورشید هر 28 روز یک‌بار به دور خودش می‌چرخد و به همین دلیل، لکه‌های خورشیدی بر رویه‌ی آن جابه‌جا می‏شوند. هم‌اکنون خورشید در آستانه‌ی اوج فعالیتِ مغناطیسی یازده‌ساله‌ی خود قرار است و فوران‌های بسیار بزرگی که در ماه‌های اخیر به‌شدت افزایش یافته و به پدیدار شدنِ شفق‌های قطبی زیبا در مناطق قطبی زمین انجامیده، تا پایان امسال به اوج خود خواهند رسید. این فعالیت‌ها متناظر
است با افزایش شمار لکه‌های خورشیدی؛ مانند همین لکه‌هایی که در بخش راست ـ پایین تصویر دیروز خورشید دیده می‌شوند و هر کدام چند برابر زمین بزرگی دارند.

در اندازه‌ی بزرگ‌تر این نما (اینجا را کلیک کنید)، مشاهده می‌شود که رویه‌ی خورشید پر از نقطه‌های روشن ریزی‌ست که پهنای هر کدام نزدیک به 1000 کیلومتر است. این‌ها ستون‌های همرفتی هستند که پلاسمای داغ را از نواحی درونی‌تر
خورشید به رویه‌ی آن می‌آورند و پس از خنک شدن، سنگین می‌شوند و دوباره به پایین و نواحی درونی‌تر بازمی‌گردند.

4 ـ نگاهی به ماکتِ تلسکوپ رصدخانه‌ ملی ایران

ماکت تلسکوپ سه‌ونیم‌متریِ رصدخانه‌ی ملی ایران چند وقتی‌ست که در محل پژوهشگاه دانش‌های بنیادی به نمایش گذاشته شده است. رصدخانه‌ی ملی ایران بر قله‌ی 3300متری گرگش در حوالی روستای کاموی کاشان ساخته و برپا خواهد شد.

تلسکوپ رصدخانه‌ی ملی ایران دارای آینه‌ی اصلی به قطر سه‌ونیم متر است که با کار گذاشتنِ سامانه‌ی اپتیک فعال بر روی آن، می‌توان اثرات برهم‌زننده و نادلخواه اتمسفر را خنثا کرد و شفافیت تصاویر را به حد تصاویر تلسکوپ فضایی هابل رساند. این تلسکوپ، روی استقرار سمتی ـ ارتفاعی کار گذاشته می‌شود (همانند حرکت دوربین روی سه‌پایه‌ی عکاسی) و به کمک کنترل‎های دقیق رایانه‌ای می‌توان آن را رو به هر نقطه‌ی دلخواه هدایت کرد و نشانه رفت.

قرار است به زودی سطح قله گرگش مسطح شود تا ساختِ تأسیسات و بنای رصدخانه آغاز شود. بر پایه‌ی برنامه‌ریزی‌ها، امید می‌رود که ساختِ رصدخانه تا سال آینده به پایان برسد؛ اما ساختِ تلسکوپ و تجهیزات آشکارساز آن، چهار سال به طول خواهد انجامید.
گفتنی‌ست: طراحی تقریباً همه‌ی بخش‌های رصدخانه در درون کشور انجام گرفته، و برای ساخت آن نیز تخصص کارشناسانِ ایرانی به کار گرفته خواهد شد.

تصویر آرشیوی زیر، طرح کلی گنبد رصدخانه را نشان می‌دهد.

5ـ شماره‌ی 218 ماهنامه‌ی «نجوم» با مطالبی گوناگون و ساختاری نو و دگرگون‌شده منتشر شد

ماهنامه‌ی «نجوم» با بهره‌گیری از اصول حرفه‌ایِ روزنامه‌نگاری، از شماره‌ی تازه‌ی خود، تغییراتی گسترده در محتوا، طراحی و ساختار بخش‌ها و صفحه‌های مجله پدید آورده است. این شماره، مطالبی متنوع با موضوعاتی جذاب و خواندنی دارد که شامل بخش‌هایی همچون «یک نگاه»، «تازه‌ها»، «دانش سیاره‌ای»، «ژرفا»، «آسمان در این
ماه»، «گفت‌وگو»، «گزارش ویژه»، «گالری»، «راهنما»، «داستان» و... است.

برای آگاهی و دریافتِ تازه‌ترین اخبار داخلی و خارجی، دوستدارانِ دانش اخترشناسی می‌توانند نگاهی داشته باشند به بخش «تازه‌ها» و از رویدادها و هر آنچه در ماه اخیر رخ داده است، باخبر شوند.

همچنین، از این پس مخاطبان بخش «دانش سیاره‌ای» را در مجله خواهند خواند که به بررسی تازه‌ترین دستاوردها و مطالعات انجام‌گرفته در حوزه‌ی‌ علوم سیاره‌شناسی می‌پردازد. در نخستین مقاله‌ی این بخش، به موضوع سن زمین و راه‌های تعیین آن پرداخته شده است.

«آغاز یک دوران» عنوان بخش «ژرفا»ی این شماره است که به موضوع فضا و مأموریتِ‌ بی‌نظیر فضاپیمای «دراگون» اختصاص دارد؛ که شهرام یزدان‌پناه با قلم شیوای خود به این مأموریت استثنایی پرداخته‌ است. داستان این است که برای نخستین بار، یک شرکت خصوصی توانست فضاپیمای ساخته‌ی خود را با موفقیت به ایستگاه فضایی جهانی بفرستد و به نوعی دوران تجارت فضایی را آغاز کند. عنوان
«آغاز یک دوران» به همین موضوع اشاره‌ دارد.

در بخش «آسمان در این ماه» این شماره، مقاله‌ی ویژه‌ای از کاظم کوکرم و حامد الطافی چاپ شده، که درباره‌ی اختفای جذاب و بی‌نظیر سیاره‌ی مشتری و ماهِ زمین است. این اختفا، صبحگاه بیست‌وپنجم تیر رخ خواهد داد و این مقاله می‌تواند راهنمای کاربردی و خوبی برای دوستدارانِ رصد پدیده‌های جذابِ نجومی باشد.

در پاسخ به فراخوان گذر ناهید که پیش‌تر در پایگاه اینترنتی ماهنامه‌ی «نجوم» منتشر شده بود، بسیاری از رصدگرانِ گذر ناهید، تصاویر و گزارش‌های رصدیِ خود را برای ماهنامه‌ی «نجوم» ارسال کردند. گزارش ویژه‌‌ی این شماره‌ نیز به رصد گذر ناهید اختصاص دارد و گزارش جامع و کاملی‌ست درباره‌ی آنچه در گذر آن پدیده‌ی دیریاب اتفاق افتاد. همچنین، فعالیت‌های انجام‌گرفته از سوی افراد و
گروه‌های نجومی سراسر کشور در این گزارش بررسی شده، و گزیده‌ای از بهترین تصاویر فرستاده‌شده‌ی رصدگران با موضوع «گذر ناهید» را که اشین دانیلی ذکریان آن‌ها را برگزیده است،‌در بخش «قاب ژرف» ماهنامه به چاپ رسیده‌اند.

در بخش گفت‌وگوی این شماره، سیاوش صفاریان‌پور به سراغ بهرخ خوشنویس، ایده‌پرداز و طراح طرح خانه‌سازی ناسا روی ماه، رفته است. بهرخ خوشنویس استاد صنایع و مهندسی سیستم و همچنین مدیر دوره‌ی تکمیلی مهندسی تولید در دانشگاه جنوبی کالیفرنیاست.

«راهنما» بخش تازه‌ای‌ست که به‌طور ویژه از این شماره به صفحه‌های ثابتِ ماهنامه‌ی «نجوم» افزوده شده است. در این بخش قرار است به معرفی منابع نجومی همچون نرم‌افزارها، کتاب‌ها، برنامه‌های اختصاصی گوشیی‌های همراه و همچنین، معرفی ابزارهای اپتیکی و وسایل جانبی آن پرداخته شود. همچنین، خوانندگانِ «نجوم» می‌توانند آگاهی‌های بیش‌تری درباره‌ی
برنامه‌های ترویجی و رصدیِ گروه‌ها و نهاد‌های نجومیی کشور به دست آورند. پدیده‌های نجومی ماه هم در بخش «راهنما» آمده است.

آخرین صفحه‌های این شماره از مجله و بخش داستان نیز به داستانی جذاب از ری‌بردبری اختصاص یافته است، که نیمه‌های خردادماه درگذشت؛ تا خوانندگان قدری بیش‌تر با سبک داستان‌نویسی و نگاه او آشنا شوند.

برگرفته از :

ـ خبرآنلاین : www.khabaronline.ir

ـ پایگاه اینترنتی ماهنامه‌ی «نجوم» : www.nojum.ir

گزینش، یکپارچه‌سازی و ویرایش : امیریاشار فیلا