■ گاه‌شمار رویدادهای نجومی پاییز و زمستان امسال بخش عمومی

مدیر انجمن نجوم آماتوری ایران در گفت‌وگو با خبرگزاری مهر، با برشمردنِ رویدادهای نجومی پاییز و زمستان سال ۹۴، گاه‌شماری از این رویدادها به دست داده است. بر اساس این گاه‌شمار، در شش ماه دوم سال، ماه‌گرفتگی، چند بارش شهابی، مقارنه و خورشیدگرفتگی در پیش خواهیم داشت.

مسعود عتیقی، مدیر انجمن نجوم آماتوری ایران با گفتن این که رویدادهای مهمی در پاییز و زمستان امسال پیش رو داریم، به خبرنگار خبرگزاری مهر گفته است: از رویدادهای مهم نجومی این دو فصل، رخ دادنِ ماه‌گرفتگی کامل، خورشیدگرفتگی و انواع بارش‌های شهابی مشاهده‌پذیر را می‌توان نام برد.

وی افزوده: بسیاری از پدیده‌های اخترشناختی دو فصل پایانی امسال را با چشم برهنه (نامسلح) می‌توان رصد کرد.

جزییات این رویدادها از این قرار است:

ـ رویدادهای نجومی فصل پاییز

مهم‌ترین رویدادهای نجومی که در ماه‌های مهر، آبان و آذر رخ خواهند داد، ماه‌گرفتگی کامل و بارش‌های شهابی اژدهایی، جباری، ثوری، اسدی و جوزایی هستند. دنباله‌دار «کاتالینا» نیز در نخستین ماه پاییز مشاهده‌پذیر خواهد بود.

ـ دوشنبه، ششم مهر : رخ دادن ماه‌گرفتگی کامل در ساعت ۶:۱۷

در این تاریخ، ماه در بیشینه و اوج گرفت خود قرار خواهد گرفت. ماه‌گرفتگی در ساعت ۴:۳۷ بامداد با ورود ماه به سایه‌ی زمین آغاز خواهد شد و در ساعت ۷:۵۷ با بیرون رفتن ماه از سایه‌ی زمین، به پایان خواهد رسید. بخش‌های جزیی و آغاز ماه‌گرفتگی کلی در ایران مشاهده‌پذیر است. در خاور ایران پیش از آغاز گرفتِ کلی، ماه غروب خواهد کرد و در هیچ‌جای ایران گرفتِ کلی به‌طور کامل و جزیی در مرحله‌ی دوم مشاهده‌پذیر نخواهد بود. این ماه‌گرفتگی در چهار مرحله رخ خواهد داد. برخلاف ایران، ساکنانِ شمال و جنوب امریکا، افریقا و باختر آسیا بخت دیدنِ همه‌ی بخش‌ها و مراحل این پدیده را دارند.

ـ پنج‌شنبه، نهم مهر : مشاهده‌پذیر شدنِ دنباله‌دار «کاتالینا»

دنباله‌دار «کاتالینا» به‌تازگی یافته شده است و از نهم مهر تا آدینه، پانزدهم آبان، با چشم برهنه با «قدر ۵» رصدپذیر است.

ـ پنج‌شنبه، شانزدهم مهر :اوج بارش شهابی اژدهایی

بارش شهابی اصولاً در هنگام گذر سیاره‌ی مادریِ ما ـ زمین ـ از میان توده‌ای از ذرات در فضا رخ می‌دهد. در این مواقع، شمار بسیاری شهاب در اتمسفر زمین می‌سوزند. هر بارش شهابی در ناحیه‌ای مشخص از آسمان رخ می‌دهد، که آن را «کانون بارش» می‌نامند. گفتنی‌ست، جهت حرکت شهاب‌ها در هر شهاب‌باران، از دید بیننده‌ی زمینی متفاوت است، ولی اگر مسیر آن‌ها را امتداد دهیم به کانون بارش می‌رسیم.

بامداد آدینه، هفدهم مهر، اوج بارش شهابی اژدهایی با ۱۰ شهاب در ساعت است. این بارش در پی گذر زمین و اتمسفرش از میان ذرات به‌جامانده از دنباله‌دار «ژیاکوبینی زینر» (P21) رخ خواهد داد. بارش شهابی اژدهایی که در گذشته به‌طور غیررسمی با نام «جیاکوبینیدز» نیز شناخته می‌شد، بارشی شهابی است که بر اثر گذر سالیانه‌ی زمین از میان رد دنباله‌دار دوره‌ایِ «پی21/ژیاکوبینی زنیر» پدید می‌آید. این بارش شهابی هر سال در میانه‌های مهرماه روی می‌دهد و معمولاً در بازه‌ی شانزدهم تا هژدهم مهر به اوج می‌رسد.

گفتنی‌ست، در سال‌های۱۹۳۳ و ۱۹۴۶ نرخ ساعتی سرسویی بارش شهابی اژدهایی بسیار بیش‌تر از معمول شد و به هزاران شهاب در ساعت رسید.

به‌ترین شرایط برای رصد بارش شهابی اژدهایی ـ همچون هر بارش شهابی دیگر ـ آسمان صاف و بی آلودگی نوری است.

ـ یک‌شنبه، نوزدهم مهر : اورانوس به وضعیت مقابله می‌رسد و به‌ترین شرایط رصد را در طول شب خواهد داشت.

ـ سه‌شنبه، بیست‌ویکم مهر : حلول ماه نو در ساعت ۳:۳۶

ـ آدینه، بیست‌وچهارم مهر : در ساعت ۱۳:۳۰، سیاره‌ی تیر به بیش‌ترین کشیدگی غربی با زاویه‌ی ۱۸.۱ درجه می‌رسد.

ـ چهارشنبه، بیست‌ونهم مهر :اوج بارش شهابی جباری

بامداد پنج‌شنبه، سی‌اُم مهر، با گذر زمین از میان ذرات به‌جامانده از دنباله‌دار «هالی»، بارش شهابی جباری با ۲۰ شهاب در ساعت به اوج خواهد رسید. بارش شهابی جباری یکی از بارش‌های شهابی سالانه‌ است که کانون بارش آن از دید بیننده‌ی زمینی در صورت فلکی جبار است. بارش شهابی جباری بارش چندان پُرآوازه‌ای نیست، اما به‌هرحال پدیده‌ای جالب و تماشایی است. این بارش معمولاً هر سال از حدود دهم مهرماه تا حدود شانزدهم آبان رخ می‌دهد و بیست‌ونهم مهر به اوج می‌رسد. میانگین سرعتِ شهاب‌های این بارش نسبت به کره‌ی زمین در اوقات اوج این بارش، معمولاً حدود 2.66 کیلومتر بر ثانیه‌ است که سرعتِ به‌نسبت بالایی به شمار می‌آید. شهاب‌های این بارش چندان روشن نیستند، ولی از خود خاکستر بیش‌تری بر جای می‌گذارند.

ـ دوشنبه، چهارم آبان : مقارنه‌ی سیاره‌های ناهید و برجیس با جدایی ۱ درجه (هم‌نشینی دو سیاره‌ی درخشان).

ـ سه‌شنبه، پنجم آبان : کامل شدنِ ماه در ساعت ۱۵:۳۵

ـ چهارشنبه، ششم آبان : مقارنه‌ی دیریاب سیاره‌های ناهید، بهرام و برجیس در بامداد، که مثلثی با جدایی ۱ درجه در افق خاور می‌سازند.

ـ پنج‌شنبه، چهاردهم آبان : به اوج رسیدن بارش شهابی ثوری

بامداد آدینه، پانزدهم آبان، بارش شهابی ثوری که در اثر گذر زمین از ذرات به‌جامانده از سیارک TG۱۰ و دنباله‌دار «انکه» پدید می‌آید، با پنج تا ده شهاب در ساعت به اوج می‌رسد. این بارش به «بارش آذرگوی‌ها» نیز مشهور است. بارش شهابی ثوری بارش شهابی سالیانه‌ای است که بر اثر برخورد ذرات به‌جامانده از دنباله‌دار «انکه» با جو زمین پدید می‌آید. از آن‌جا که نقطه‌ی نورباران و کانونی این بارش شهابی از دید بیننده‌ی زمینی در صورت فلکی ثور قرار دارد، اخترشناسان سال‌ها پیش آن را بارش شهابی ثوری نامیدند، که این نام تا به امروز پابرجا مانده است.

ـ چهارشنبه، بیستم آبان : حلول ماه نو در ساعت ۲۱:۱۷

ـ سه‌شنبه، بیست‌وششم آبان :به اوج رسیدن بارش شهابی اسدی

بامداد چهارشنبه، بیست‌وهفتم آبان، بارش شهابی پُرآوازه‌ی اسدی که حاصل گذر زمین از میان ذرات به‌جامانده از دنباله‌دار «تمپل تاتل» است، با ۱۵ شهاب در ساعت به اوج می‌رسد. بارش شهابی اسدی یکی از مشهورترین بارش‌های شهابی است که هر سال معمولاً در فصل پاییز روی می‌دهد و کانون بارش آن از دید بیننده‌ی زمینی در صورت فلکی اسد است. این بارش در شب‌های ۲۶ تا ۲۸ آبان‌ماه هرسال به اوج خود می‌رسد و گاه در آن می‌توان ۱۰ تا ۲۰ شهاب در ساعت را دید.

ـ پنج‌شنبه، پنجم آذر : کامل شدنِ ماه در ساعت ۲:۱۴

ـ دوشنبه، شانزدهم آذر : مقارنه‌ی ماه و ناهید با جدایی ۲ درجه؛ در این تاریخ، پیش از دمیدنِ خورشید این اجرام از سوی خاور آسمان طلوع می کنند.

ـ آدینه، بیستم آذر : حلول ماه نو در ساعت ۱۳:۵۹

ـ یک‌شنبه، بیست‌ودوم آذر : به اوج رسیدن بارش شهابی جوزایی

بامداد دوشنبه، بیست‌وسوم آذر، بارش شهابی جوزایی که حاصل گذر زمین از میان ذرات به‌جامانده ازسیارک «فیتون ۳۲۰۰» است، به اوج می‌رسد. بارش شهابی جوزایی یکی از بزرگ‌ترین بارش‌های شهابی سالانه است که کانون بارش آن از دید بیننده‌ی زمینی در صورت فلکی جوزا است. این بارش شهابی، از زمانی که بشر آن را شناخته است، همیشه در زمره‌ی چند بارش شهابی بزرگ سال بوده و معمولاً بزرگ‌ترین بارش شهابی سال شناخته می‌شود؛ و به همین دلیل، هواداران و تماشاگرانِ بسیاری دارد. اما بارش شهابی جوزایی گاهی به‌لحاظ شمار رصدگران و هواداران، جای خود را به بارش‌های شهابی دیگری همچون برساووشی و ربعی می‌دهد. این بارش معمولاً درحدود شانزدهم آذرماه آغاز و در بیست‌وسوم همین ماه به اوج می‌رسد. این بارش شهابی در بیست‌وهفتم آذرماه به پایان می‌‌رسد.

ـرویدادهای نجومی فصل زمستان

فصل زمستان در ساعت ۸:۱۸ یکم دی در نیم‌کره‌ی شمالی آغاز می‌شود. از مهم‌ترین رویدادهای نجومی این فصل، رخ دادنِ بارش‌های شهابی دب‌اکبری، کوادرانتی و خورشیدگرفتگی را می‌توان نام برد.

مهم‌ترین رویدادهای نجومی زمستانِ امسال از این قرارند:

ـ سه‌شنبه، یکم دی :آغاز زمستان در نیم‌کره‌ی شمالی در ساعت ۸:۱۸

ـ سه‌شنبه، یکم دی :به اوج رسیدن بارش شهابی دب‌اکبری

بامداد دوم دی‌ماه، بارش شهابی دب‌اکبری که حاصل گذر زمین از میان ذرات به‌جامانده از دنباله‌دار «تاتل» است، با پنج تا ده شهاب در ساعت به اوج می‌رسد.

ـ آدینه، چهارم دی : کامل شدن ماه در ساعت ۱۴:۴۱

ـ سه‌شنبه، هشتم دی : ساعت ۳:۳۱ سیاره‌ی تیر در بیش‌ترین کشیدگی شرقی خود با زاویه‌ی ۱۹.۷ درجه قرار می‌گیرد.

ـ یک‌شنبه، سیزدهم دی :به اوج رسیدن بارش شهابی «کوادرانتی»

بامداد دوشنبه چهاردهم دی، بارش شهابی «کوادرانتی» با ۴۰ شهاب در ساعت به اوج می‌رسد. این بارش در میانه‌های دی‌ماه در اوج سرمای زمستان به اوج می‌رسد و دیدن شهاب‌های آن مستلزم بردباری و تحمل در برابر سرماست. نام این بارش («کوادرانتی» یا «ربعی») از صورت فلکی کوچک ربع (به معنای یک‌چهارم) گرفته شده، که دیگر وجود ندارد. در بخش‌بندی‌های نوینِ صورت‌های فلکی، بخشی از صورت فلکی ربعی به صورت فلکی عوا و بخشی دیگر به دب‌اکبر داده شده است، اما این بارش همچنان به نام صورت فلکی‌اش، «ربعی» یا « کوادرانتی » خوانده می‌شود.

ـ یک‌شنبه، بیستم دی : حلول ماه نو در ساعت ۵ صبح

ـ یک‌شنبه، چهارم بهمن : کامل شدن ماه در ساعت ۵:۱۶ صبح

ـ دوشنبه، نوزدهم بهمن : حلول ماه نو در ساعت ۱۸:۰۹

ـ دوشنبه، سوم اسفند : کامل شدن ماه در ساعت ۲۱:۵۰

ـ سه‌شنبه، هزدهم اسفند : در این تاریخ سیاره‌ی غول‌پیکر برجیس در وضعیت مقابله و به‌ترین شرایط رصدیِ سال قرار دارد.

ـ چهارشنبه، نوزدهم اسفند : حلول ماه نو در ساعت ۵:۲۴

ـ چهارشنبه، نوزدهم اسفند : رخ دادن خورشیدگرفتگی کامل

خورشیدگرفتگی هنگامی رخ می‌دهد که زمین و ماه و خورشید کاملاً یا تقریباً بر یک راستا قرار بگیرند. این خورشیدگرفتگی در ایران رویت‌پذیر نیست و بیش‌تر ساکنانِ خاور آسیا و استرالیا بخت و فرصت رصد این رویداد را دارند.

برگرفته از : وبگاه خبرگزاری مهر

ویرایش : امیریاشار فیلا