■ تابســـــــتون بخش عمومی

یادش گرامی ...

خبر کامل : «جیمز هورنر» ، آهنگ‌ساز برجسته درگذشت

 

دوست‌دارانِ موزیک فیلم «تایتانیک»، می‌توانند در نشانی زیر، بیست قطعه از موسیقی‌های بخش‌های گوناگونِ این فیلم را دریافت کنند؛ کلام ترانه‌ی اصلی این فیلم نیز به‌صورت نوشتاری در همین نشانی در دست‌رس است:

http://mp3li.net/en/JamesHorner

تماشای تیر در سومین شب تیر ...


امشب (سوم تیرماه) به‌ترین هنگام تماشای سیاره‌ی تیر، این غزال گریزپای سامانه‌ی خورشیدی است.

مسعود عتیقی، سرپرست انجمن نجوم آماتوری ایران درباره‌ی رویداد «حداکثر کشیدگی سیاره‌ی تیر در شامگاه سوم تیرماه» با توضیح این که رسیدن زاویه‌ی دید این سیاره با خورشید به ۲۲.۵ درجه، به‌ترین شرایط رصد را برای رصدگران فراهم می‌کند، به خبرگزاری مهر گفت: در شبانگاه سوم تیرماه، سیاره‌ی تیر به بیش‌ترین کشیدگی باختری خود می‌رسد.



متن کامل خبر

ـ وداع با آهنگ‌ساز فیلم «ذهن زیبا»
ـ واکنش‌ها به درگذشت آهنگ‌ساز «ذهن زیبا»
ـ خاطره‌ی کارگردان «تایتانیک» از آهنگ‌ساز «ذهن زیبا» و «تایتانیک»
ـ بدرود ، ای «ذهن زیبا» ...

پریروز در بایگانی بخش هنری شماری از خبرگزاری‌ها خواندم که یک هفته پیش از «جیمز هورنر»، یک «جیمز» خاطره‌ساز دیگر از اهالی موسیقی نیز درگذشته است : «جیمز لست» (James Last) یا مرد آواهای شاد.





نبود هر یک از این اُستادان ـ فارغ از ملیت و زادگاه و خاستگاه‌شان ـ ناراحت‌کننده و تأسف‌آور است؛ اما دست‌کم جیمز لست که هشتادوشش سال زیست، ناچار نشد همچون استاد فرهنگ شریف برای تأمین هزینه‌های درمان بیماری‌اش، سازش را بفروشد.
 




یاد جیمز لست را گرامی می‌دارم؛ و از پیشگاه پروردگار برای استاد فرهنگ شریف بهبود می‌خواهم و زندگی بلند آرزو می‌کنم.

 

ـ دریافت چند آهنگ از تارنوازی استاد فرهنگ شریف در آلبوم «چنگ اورنگ 1»

ـ دریافت چند آهنگ بی‌سخن از کارهای جیمز لست

 

دریافت قطعه‌ای بی‌کلام از موزیک فیلم «دکتر ژیواگو» + یادداشتی کوتاه به یاد «عمر شریف»، آن شرقی عاشق‌پیشه

فردا : گذر تاریخی فضاپیمای «افق‌های نو» از کنار سیاره‌ی پلوتو


 یکی از پراهمیت‌ترین و هیجان‌انگیزترین رخدادهای علمی تابسـتان امسال، رسیدن فضاپیمای بی‌سرنشین «افق‌های نو» (New Horizons) به پلوتو است که برای نخستین بار امکانِ کاوش مستقیم و مقدماتیِ منظومه‌ی پلوتو را فراهم می‌کند.

کوشش برای گرد آوردن منابع مالی و به‌دست آوردنِ تأیید برای به انجام رساندنِ چنین مأموریتی، نزدیک به چهارده سال طول کشید (از سال 1989 تا 2003 میلادی / ۱۳۶۸ تا ۱۳۸۲خورشیدی). در آغاز گروهِ کوچکی از دانشمندانِ جوان چنین طرحی را پیشنهاد دادند و با بیش از یک دهه بررسی، سرانجام کمیته‌ی هم‌اندیشی ناسا و آکادمی ملی دانش‌ها پذیرفتند که این مأموریت بر مأموریت‌های دیگر برتری دارد.


اما چه‌گونه پلوتو، که زمانی موضوعی کم‌اهمیت در دانش‌های سیاره‌ای به‌شمار می‌رفت، به بخشی بسیار مهم در دریافت و درکِ شکل‌گیری و تکامل منظومه‌ی خورشیدی تبدیل شد؟

برای دانستن پاسخ این پرسش، نخست داده‌نگاره یا اینفوگرافِ زیر را ببینید و بخوانید؛ و اگر خواهانِ آگاهی‌های بیش‌تر بودید، به لینک‌ها و پیوندهایی که در دنباله‌ی این چند سطر آورده‌ایم، سر بزنید.

 

ـ پلوتو و فضاپیمای «افق‌های نو» ـ بخش نخست

ـ پلوتو و فضاپیمای «افق‌های نو» ـ بخش دوم

ـ پلوتو و کارن

ـ تازه‌ترین تصویرهای پلوتو

ـ گذشته و آینده‌ی «افق‌های نو»

ـ «افق‌های نو»، هر روز یک گام نزدیک‌تر

دیروز (سی‌اُم تیرماه) : چهل‌و‌شش سال از گام نهادنِ انسان بر ماه گذشت

تابستانِ سال 1348 خورشیدی به یک دلیل، تابسـتانی یگانه و بی‌مانند بود: روز سی‌اُم تیر این سال، پوتین فضاییِ نیل آرمسترانگ (یکی از فضانوردانِ فضاپیمای آپولو) خاک ماه را لمس کرد و او هم‌زمان گفت: «این، گامی‌ست کوچک برای یک انسان، اما جهشی بزرگ است برای بشریت.»

این رویداد بسیار پراهمیت و این لحظه‌ی تاریخی را بسیاری از زمینیان در دستگاه‌های تلویریون خود دیدند و آغاز عصر فضا و فن‌آوری‌های فضایی را باور کردند.
سیروس برزو، پژوهشگر دانش‌های فضایی و روزنامه‌نگار پیشکسوتِ علمی، یکی از مهم‌ترین جنبه‌های رویداد رسیدنِ انسان به ماه را وجه ترویجیِ آن می‌داند، که زمینه‌ساز علاقه‌مند شدنِ بسیاری از زمینیان به دانش‌های فضایی، اخترشناسی و کیهان‌شناسی شد.

نوشتار کوتاه و ویراسته‌ی سیروس برزو به مناسبت چهل‌وششمین سالگرد فرود انسان بر ماه را در این‌جـا بخوانید.

تولد ، تولد ، تولدت مبارک!  

امروز نخستین روز از دومین ماه تابستان، زادروز استاد انوشیروان روحانی است؛ آهنگ‌ساز و پیانونوازی که امروز هفتادوشش‌ساله شد، اما بیش از ۶۰ سال است که بزرگ‌ترهای ما و خودمان با ساخته‌های او و با آن پیانونوازیِ پرشور وی زندگی کرده‌ایم.

انوشیروان ـ یا آن‌گونه که دوستان و همکارانش می‌گویند: انوش ـ برادر بزرگ شهداد، اردشیر و شهریار روحانی، در یکم مرداد سال ۱۳۱۸ خورشیدی در رشت دیده به جهان گشود. پدرش، رضا روحانی مؤید، مهندسی بود که هم خوب ویلن می‌نواخت و هم شاعر بود و انوشیروان نخستین درس‌ها را از پدر آموخت. (قابل‌توجه همکارانی که گمان می‌کنند مهندس بودن یعنی بریدن از هنر و فرهنگ و موسیقی و ادبیات و سینما و عواطف و احساسات!)

او چنان هوش و نبوغی در موسیقی داشت که وقتی تنها ۶ سال داشت، نخستین آهنگش را ساخت؛ آهنگی که خودش آن را «اولین تانگو» نامید و پدرش بر روی این آهنگ شعری سرود. پدر که از نبوغ شگفت‌آور انوشیروان آگاه بود، انوشیروان رادر‌‌ همان کودکی برای آموختن بیش‌تر موسیقی و پیانونوازیِ ایرانی، به شاگردیِ استاد بزرگ پیانوی ایران، زنده‌یاد جواد معروفی فرستاد.

انوشیروان ۹ سال بیش‌تر نداشت که پیانونوازیِ او از رادیوی ملی ایران پخش شد و از آن هنگام، یعنی از سال ۱۳۲۷ تا کنون، ایرانی‌ها و بعد‌ها سراسر جهان شاهد هنرنمایی او بوده‌اند. او آموختن موسیقی را در هنرستان موسیقی و زیر نظر پیشگامان و بزرگان موسیقی ایرانی، استادان روح‌الله خالقی و جواد معروفی پی گرفت.

 



انوش روحانی از سال ۱۳۳۷، همکاری رسمی و بلندمدت خود را با رادیوی ملی ایران آغاز کرد و تا سال ۱۳۵۷، نزدیک به ۵۰۰ آهنگ ساخت، که از میان آن‌ها شمار فراوانی موسیقی ترانه برای به‌ترین خوانندگانِ دوران طلایی موسیقی ایران را می‌توان نام برد.
از آخرین آثار استاد انوشیروان روحانی می‌توان به آهنگ «Maybe I Maybe You» از آلبوم «Unbreakable» گروه «اسکورپینز» اشاره کرد، که حاصل همکاری روحانی با این گروه در اواخر سال ۲۰۰۰ است. قطعه‌ی یادشده در سال ۲۰۰۳ در واپسین اجرای این گروه نام‌آور در «راک‌هال» آلمان اجرا شد، که باعث شد این گروه یک قطعه‌ی دیگر را هم در آلبوم تازه‌ی خود به استاد روحانی سفارش دهند. نکته‌ی جالب‌توجه در این قطعه، بهره‌گیری از تم‌های ایرانی است. این قطعه به هنگام انتشارش، در جدول TOP20 یکی از جداول معتبر، در رده‌ی نهم قطعات موسیقی جهان قرار گرفت.

برای آگاهی از دیگر کارهای جهانی استاد انوشیروان روحانی و خواندنِ خاطره‌ای از شادروان پرویز خطیبی، ترانه‌سرای ترانه‌ی «تولدت مبارک»، سری به این‌جا بزنید.

این تابستان، خبرهای داغ علمی تمامی ندارند
موجی از هیجان نزد دانشمندان و اخترشناسان، در پی یافته‌ی تازه‌ی تلسکوپ کپلر


ناسا ساعاتی پیش اعلام کرد تلسکوپ فضایی کپلر سیاره‌ای همانند زمین در منطقه‌‌ای سکونت‌پذیر یافته است. این سیاره را که «کپلر 452 ـ بی» (Kepler-452b) نام گرفته، «جان جنکینس» از اداره‌ی ملی هوانوردی و فضایی ایالات متحده، «پسرعموی بزرگ‌تر و مسن‌تر زمین» خوانده، و گفته می‌شود‌ نخستین سیاره‌ای‌ست که می‌توان آن را «سکونت‌پذیر برای انسان» خواند. زیرا توانایی نگه‌داری آب بر روی خودش را دارد.

سیاره‌ی «کپلر 452 ـ بی» تقریباً ۶۰درصد بزرگ‌تر از زمین است و در واقع در دسته‌ی سیاره‌های اَبَرزمین‌ قرار می‌گیرد. البته دانشمندان هنوز جرم و ترکیبات آن را تشخیص نداده‌اند، اما بررسی‌ها نشان می‌دهد که سیاره‌ای به این اندازه، به‌احتمال بسیار زیاد سنگی است. با این که این سیاره‌ از زمین بزرگ‌تر است، دوره‌ی مداری آن 385 روز، یعنی تنها 5درصد طولانی‌تر از دوره‌ی گردش زمین به دور خورشید است. منظومه‌ی «کپلر 452» در فاصله‌ی 1400 سال نوری از ما در صورت فلکی قو (ماکیان) قرار دارد. 

 

 

 

ستاره‌ی این منظومه (یا همان خورشیدی که به گرد آن می‌گردد) شش‌میلیاردساله (۱/۵میلیارد سال پیرتر از خورشید ما) با دمایی همانند دمای خورشید، اندکی درخشان‌تر و قطر آن ۱۰ درصد از قطر خورشید بزرگ‌تر است. دانشمندان به این سیاره به چشم عموزاده‌ی زمین می‌نگرند؛ عموزاده‌ای بزرگ‌تر و پیرتر که فرصتِ زاده شدنِ زندگی در آن فراهم بوده است. البته برای تأیید یافته‌های تازه‌ی تلسکوپ فضایی کپلر، اکنون دانشمندان رو به رصدخانه‌های زمینی آورده‌اند؛ رصدخانه‌هایی همچون: «استن مک‌دونالدِ» دانشگاه تکزاس، «فِرِد لورنس ویپل» در آریزونا و رصدخانه‌ی «کِک» در هاوایی.  

از میان یافته‌های تلسکوپ کپلر، ۴۶۹۶ سیاره‌ی احتمالی وجود دارند که هنوز سیاره بودن‌شان تأیید نشده است. ۱۲تا از این سیاره‌های تازه قطری یک تا دو برابر زمین دارند و در منطقه‌ی سکونت‌پذیر گرد ستاره‌شان می‌گردند، و 9 تای آن‌ها ستاره‌هایی همانند خورشید از لحاظ اندازه و دما دارند. 

«جنکینس» می‌افزاید: «به دو دلیل نباید انتظار داشته باشیم که بشر بخواهد یا بتواند در آینده‌ای نزدیک به «کپلر 452 ـ بی» نقل‌مکان کند؛ نخست این که این سیاره ۶۰درصد بزرگ‌تر از زمین است، و به همین خاطر گرانش آن به‌مراتب نیرومندتر از گرانش سیاره‌ی مادری و خانه‌ی کنونی‌مان است، و راه رفتن و بودن بر رویش بسیار دشوارتر خواهد بود. دلیل دوم هم این است که با سیاره‌ی نویافته ۱۴۰۰ سال نوری فاصله داریم؛ یعنی حتا اگر روزی توانایی آن را بیابیم که با سرعت نور جابه‌جا شویم، فضانوردان‌مان برای رسیدن به این جهان تازه بیش از یک هزاره در راه خواهند بود.»

از همه‌ی این‌ها که بگذریم، اهمیت این یافته‌ی تازه در این است که بار دیگر امید به یافتن زیستِ فرازمینی (البته نه الزاماً "هوشمند") را زنده کرده است.

در نگاره‌ی زیر، منظومه‌ی خورشیدی در سنجش با منظومه‌های «کپلر 186» و «کپلر 452» به تصویر کشیده شده، و همان‌گونه که دیده می‌شود، منظومه‌ی «کپلر 186» بسیار کوچک است و سراسر آن در مدار سیاره‌ی تیر جا می‌گیرد.

 

خوشحالم که این اخبار را در رسانه های مجازی داخلی از این دست نیز میبینم

زنده باشید آقای مهندس شیربان عزیز.
لطف و قدرشناسیِ دلگرمی‌بخش جناب‌عالی را ارج می‌نهم.

 ! Huge Thanks

گردش رصدی ، هم‌زمان با بارش شهابی برساووشی ، بیست‌ودوم مرداد امسال

بارش شهابی برساووشی یکی از مهم‌ترین بارش‌های شهابی سال است. اوج این بارش شهابی، ۲۲ مرداد ۱۳۹۴ ساعت ۲۳:۰۹ و با نرخ ساعتی سرسویی (ZHR) نزدیک به ۱۰۰ شهاب رخ می‌دهد. ماه‌نامه‌ی «نجوم» به همین بهانه گشت رصدی برگزار می‌کند. در گشت رصدیِ ماه‌نامه‌ی «نجوم» می‌توانید نظاره‌گر زیبایی‌های آسمان شب باشید و آگاهی‌های بیش‌تری درباره‌ی آن به دست آورید.

این گشت در روستای «قلعه‌بالا» در پارک ملی توران برگزار می‌شود. این روستا در خاوری‌ترین منطقه‌ی استان سمنان و ۲۵۰ کیلومتریِ جنوب‌شرق شهرستان شاهرود، در مجاورت استان خراسان است. رنگ زمینه‌ی آسمان شب در این منطقه به سیاهی قیر است و به باور بسیاری از اخترشناسان آماتور، یکی از تاریک‌ترین آسمان‌های ایران را می‌توان در این منطقه دید.

آگاهی‌های بیش‌تر درباره‌ی این گردش رصدی

داده‌نگاره یا اینفوگرافی درباره‌ی سیاره‌ی نویافته‌ی «کپلر ـ 452 بی»

«تولد»نوازیِ ارکستر سمفونیک البرز در حضور چکناواریان و روشن‌روان

ارکستر سمفونیک «البرز» که قرار است امشب (شامگاه پنج‌شنبه، هشتم مرداد) کنسرت «شب لوریس چکناواریان» را در برج میلاد اجرا کند، در چند روز گذشته تمرین‌های فشرده‌ای را پشت سر گذاشت؛ که شامگاه ششم مردادماه حال‌وهوای این تمرین اندکی متفاوت بود:

همه چیز مرتب به نظر می‌رسد. سهراب کاشف با دقت نت‌هایش را مرور می‌کند و کوچک‌ترین اشتباهی را برنمی‌تابد. نوازندگان ارکستر هم چشم به او می‌دوزند و با رهبرشان همراه می‌شوند. چکناواریان هم سر تمرین حاضر شده است، با پیراهن آبی و کراوات قرمز؛ و مضطرب یا شاید هم هیجان‌زده به نظر می‌رسد، گاهی ایستاده و گاهی نشسته نظاره‌گر نوازندگان است. قطعات خودش را با دقت می‌شنود و گاهی هم اشک در چشمانش حلقه می‌زند. همه‌ی کسانی که چکناواریان را می‌شناسند، می‌دانند که او چه‌قدر احساساتی است. خودش هم گفته است که از اجرای قطعاتش از سوی این ارکستر که بسیاری از نوازندگانش جوان هستند، خوش‌حال است. ارکستر قرار است در اجرای هشتم مرداد بخش‌هایی از سوییت آرارات‌، بخش‌هایی از سمفونی کوروش کبیر‌، بخش‌هایی از سوییت پردیس و پریسا‌ و قطعاتی عاشقانه را اجرا کند.

تمرین ارکستر، روند همه‌ی تمرین‌های معمول را می‌پیماید؛ اما انگار نوازندگان با هم هماهنگ‌ شده‌اند تا یک رویداد غافل‌گیرکننده را رقم بزنند: موسیقی جدی که نوازندگان سرگرم تمرین آن بودند، به‌یک‌باره جای خودش را به ملودی آشنای «تولدت مبارک» می‌دهد و فضایی دیگرسان بر سالن حاکم می‌شود. کریم قربانی (نوازنده‌ی قدیمی ویلنسل) متوجه موضوع می‌شود و غافلگیری را می‌توان در چهره‌اش دید. پس از چند دقیقه کیک تولدی به شکل ویلنسل به سالن آورده می‌شود، تا کریم قربانی شمع تولد پنجاه‌وهشت‌سالگی‌اش را در کنار نوازندگان «البرز» فوت کند. این در حالی بود که کامبیز روشن‌روان هم در تمرین ارکستر سمفونیک البرز حضور پیدا کرده بود.

 

 

عکس‌های بیش‌تر و گزارش تصویری از تمرین کنسرت «شب لوریس چکناواریان»

این تابستان از دید پدیده‌های اخترشناختی، تابستانی پربار و پررویداد است. آدینه‌شب گذشته (نهم مرداد 1394) هم پدیده‌ی «ماه آبی» در آسمان شب دیده شد. «ماه آبی» هنگامی پدید می‌آید که گِرده‌ی یکپارچه‌ی ماه، در طول یک‌ماه،‌ دو بار دیده شود.

به گزارش سی‌ان‌ان، به‌رغم آن که بیننده‌ی زمینی در هر ماه یک گرده‌ی کامل ماه و در هر سال نیز ۱۲ گرده‌ی کامل ماه را می‌تواند ببیند، هر سه سال یک بار، این شمار به سیزده گرده‌ی کامل ماه در سال افزایش می‌یابد.




در سال ۲۰۱۵ و طی ماه ژوییه، نخستین گرده‌ی کامل ماه در دومین روز این ماه به چشم خورد و دومین گرده‌ی کامل ماه نیز دیشب (۳۱ ژوییه / نهم مرداد) دیده شد.

گفتنی‌ست، برخلاف برخی پنداشت‌ها، پدیده‌ی «ماه آبی» هیچ ارتباطی با رنگ ماه ندارد و گرده‌ی کامل ماه در این پدیده به همان رنگ سپید دیده می‌شود.

در حالت کلی، رنگ ماه در آسمان زمین، سپید با اندکی زمینه‌ی خاکستری است و هر تغییر رنگی که در ماه دیده شود، ناشی از تأثیرات جوی مانند وجود ابر، گردوغبار یا آلاینده‌های دیگر است.

پیش‌تر آخرین باری که این رویداد به وقوع پیوست، سال ۲۰۱۲ بود. در قرن بیستم پدیده‌ی «ماه آبی» 41 بار رخ داد. «ماه آبی» بعدی نیز در سال ۲۰۱۸ دیده خواهد شد.

آگاهی‌های بیش‌تر

در کلکسیون رویدادهای اخترشناختی و «آسمانی» این تابسـتان، فقط «شهاب‌سنگ جنجالی» ـ آن هم در آسمان ایران ـ کم داشتیم، که آن هم پیدا شد.

شب‌هنگام پنج‌شنبه، هشتم مرداد، گزارش‌های مردمی مبنی بر مشاهد‌ه‌ی ردی پرنور در آسمان استان‌های قزوین، زنجان، البرز و برخی مناطق پیرامون دریافت شد. بر پایه‌ی نخستین نشانه‌های به‌دست‌آمده، گمانِ گذر آذرگویی پرنور قوت یافت. این‌گونه بود که گروه‌های جست‌وجو، بررسی مناطق پراحتمال را آغاز کردند، اما نتوانستند اثری از شهاب‌سنگ پیدا کنند و دیدگاه‌های ضدونقیضی درباره‌ی این رویداد ابراز کردند. به‌علّت برخی داوری‌های شتاب‌زده٬ «عده‌ای» برخورد تکه‌های شهاب‌‌واره را منتفی دانستند، اما سرانجام کشاورز زنجانی به همه‌ی این گمانه‌زنی‌های پایان داد و به نظر می‌رسد تکه‌ای از شهاب‌سنگ را پیدا کرده است.

وی درباره‌ی رویداد پنج‌شنبه می‌گوید که سرگرم آب‌یاری زمین بوده، که ناگهان متوجه انفجاری درست بالای سر خود می‌شود که به رنگ آبی و همراه با دود بوده است. سپس درمی‌یابد شیئی با سرعت و با صدایی سوت‌مانند و نفیرکشان با زمین گل‌آلود پیرامون برخورد می‌کند، که سرانجام روز شنبه، با جست‌وجوی دقیق‌تر منطقه موفق به یافتن شهاب‌سنگ می‌شود.

در این میان، رویکرد برخی رسانه‌ها و مسئولان و البته شماری از کارشناسان در این زمینه جای درنگ و تأمل دارد. در همان‌ نخستین لحظه‌های پس از رویداد، برخی رسانه‌ها اقدام به انتشار لحظه‌به‌لحظه‌ی اخبار به‌دست‌آمده از سوی مسئولان و ستادهای مربوط و نامربوط کردند، که در مواردی با یکدیگر در تضاد بودند. ‌همین موضوع باعث آشفتگی اذهان همگانی و افزایش گمانه‌زنی‌های بی‌پایه شد. به نظر می‌آید که سازوکار مشخصی در زمینه‌ی رویارویی با چنین رویدادهایی در کشور وجود ندارد و همین، زمینه‌ را برای گمانه‌زنی‌های کم‌دقت بر پایه‌ی نشانه‌های ناکافی فراهم می‌آورد. از همین رو، وبگاه «کانوت (کانون نگارش و ترجمه)» با حامد پورخرسندی، پژوهش‌گر شهاب‌سنگ‌ها و دانشجوی دوره‌ی دکتری مرکز CEREGE فرانسه گفت‌وگویی کرده است، که در دنباله‌ی این چند سطر می‌خوانید: 

 

 

 

■ در نقاط گوناگونی از یک ناحیه مانند نظرآباد، اشتهارد، آوج قزوین و نقاطی از زنجان که تقریباً‌ نزدیک به هم هستند، مردم گزارشی از دیدنِ خطی پرنور در آسمان داده‌اند که پنج‌شنبه‌شب رخ داده است. بر پایه‌ی برخی گزارش‌ها این نور به‌گونه‌ای بوده است که عده‌ای پنداشته‌اند هواپیمایی دارد می‌اُفتد و عده‌ای هم می‌گفتند این نور برای مدتی طولانی در آسمان رویت‌پذیر بوده (در موردی 8 ثانیه)؛‌ اما همچنان تصویری درخور استناد در دست نبود. پرسش نخست این است که از چه ویژگی‌های از آنچه در آسمان دیده می‌شود، می‌توان گذر شهابواره را از دیگر اجرام متمایز کرد؟ یا به سخن دیگر، از کجا می‌توان مطمئن شد آنچه دیده شده، شهاب بوده است؟

ـ پورخرسندی: عموماً شهاب‌ها به‌خاطر سرعت بالایی که دارند، از خود نور غلیظی به جا می‌گذارند. دوام شهاب‌های درخشان عموماً کسری از ثانیه تا چند ثانیه است و در مواردی که شهابواره زاویه‌ی کمی با زمین داشته باشد و همچنین سرعتِ به‌نسبت کمی داشته باشد، می‌تواند تا ۲۰ ثانیه هم دوام بیاورد که بسیار نامعمول است. شهاب‌ها به هنگام گذر، دود سیاهی را که ممکن است موشک‌ها و دیگر ادوات تولید کنند، ندارند؛ و مهم‌تر این‌که به دلیل ارتفاع چند ده کیلومتری از زمین، صدای انفجارشان چند دقیقه پس از دیده شدنِ نور به گوش می‌رسد.

■ اکنون که مطمئن شدیم آنچه در آسمان دیده‌ایم، سوختن یک شهابواره در اتمسفر است، چه‌گونه می‌توان جای دقیق آن را تعیین کرد؟ ( این پرسش را به‌خاطر گزارش‌های بسیار ضدونقیض مطرح کردیم.)

ـ پورخرسندی: به‌ترین کار، دست‌رسی به ویدیوهای ضبط‌شده با دوربین‌های مداربسته در مناطقی با فواصل مکانی مناسب از همدیگر است، که هرکدام شهاب را از زاویه‌ای متفاوت دیده‌اند. با در‌هم‌آمیختن این داده‌ها می‌توان محدوده‌ی سقوط را پیدا کرد. در گام پسین، گزارش‌های مردمی درباره‌ی شکل و جهتِ شهاب بسیار به کار می‌آید: از آن رو که گزارش‌های مردمی ممکن است دقیق نباشند، به‌تر است گزارش رصد را از صدها تن در جاهای گوناگون و شهرهای مختلف گرد آورد. هر اندازه داده‌ها بیش‌تر باشند، داده‌هایی که دقیق نیستند، در عمل در میان دیگر داده‌ها گم می‌شوند.

■ به نقل از باشگاه خبرنگاران، یکی از کارشناسانِ ستاره‌شناسی، شهاب رویت‌شده در آسمان را منتسب به بارش شهابی دلتا ـ دلوی می‌داند. آیا شما با ایشان هم‌عقیده هستید؟

ـ پورخرسندی: هم‌اکنون در دوره‌ی بارش دلتا ـ دلوی و برساووشی هستیم. باید بررسی بیش‌تری درباره‌ی این پدیده و جهتِ آن انجام بگیرد، تا ارتباط احتمالی با یک بارش شهابی، آشکار شود. البته عموماً چنین آذرگوی‌هایی مرتبط با بارش‌های کلاسیک نیستند، اما این یک احتمال است که باید بررسی شود.

■ بنابراین چرا هر سال شاهد چنین رویدادهایی نیستیم و شدت نور شهاب‌ها تا به این اندازه نیست، که کار به گزارش‌های مردمی برسد؟

ـ پورخرسندی: در نظر داشته باشید که درون یک توده‌ی غبار دنباله‌دار، احتمال وجود قطعات بزرگ‌تر وجود دارد که ممکن است در مواقعی چنین شهاب‌هایی پدید بیاورند. اما اکنون تا هنگام دست‌رسی به داده‌های رصدیِ بسیار، در این باره نمی‌توان نظر داد.

■ با این تفاسیر، آیا می‌توان به‌طور قطع سقوط شهابواره را تکذیب کرد، به‌صِرفِ آن که گشت‌های محلی ناکام بوده‌اند؟ با توجه به پیشینه‌ی این رویدادها در کشور، نظر شما در این باره چیست و چه پیش‌بینی‌ای می‌کنید؟

ـ پورخرسندی: تا هنگامی که بررسی و تحلیل داده‌های رصدی انجام نگرفته، نمی‌توان در رابطه با سقوط شهاب‌سنگ  نظر داد (مگر این‌که در منطقه‌ای مسکونی رخ داده باشد). پس از گردآوری گزارش‌های رصدی است که می‌توان نقطه‌ی نهایی شهابواره را در اتمسفر مشخص کرد و سپس به دنبال شهاب‌سنگ‌های احتمالی به صحرا رفت. هر کار و کنشی پیش از آن، دستاوردها و نتایج شایان استنادی نخواهد داد.

در ویدیویی که اخیراً منتشر شده است، کشاورزی دیده می‌شود که شهاب‌سنگی را پیدا کرده است. منطقه‌ای که پیش از این، گزارش‌های مردمی نیز از آن‌جا به دست رسیده بود. به احتمال فراوان آنچه در این ویدیو دیده می‌شود، یک شهاب‌سنگ است. بسیار اهمیت دارد این نمونه هر چه زودتر به پژوهشگران سپرده شود، تا ویژگی‌ها و مشخصات آن را کاوش کنند. زیرا این مشخصات با گذشت زمان از میان می‌روند. 

■ آیا نکته‌ای مانده است که در رویارویی با این رویدادها دارای اهمیت باشد و گفتنش را لازم و بایسته بدانید؟

ـ پورخرسندی: اگر کسی شاهد پدید آمدن و سوختن شهابی پرنور در شامگاه پنج‌شنبه، هشتم مرداد بوده‌ است، خواهشمندیم به پرسش‌های پرسش‌هامه‌ی زیر پاسخ دهد. پاسخ‌های دقیق افراد در این پرسش‌نامه، به پژوهشگران در به دست آوردنِ آگاهی‌های درست از این پدیده کمک شایانی خواهد کرد.

برای پاسخ‌دادن به پرسش‌ها این‌جا را کلیک کنید.




در همین زمینه :

ـ http://www.nojum.ir/fa/events/1394/05/10

ـ http://www.nojum.ir/fa/events/1394/05/09

خبری ناگوار :
استاد فریبرز لاچینی، موسیقی‌دان پیشکسوت و پیانونواز برجسته‌ی هم‌روزگار ما، که در پی حادثه‌ی انفجار کپسول گاز چهره و دستانش دچار سوختگی شده بود، دیروز زیر تیغ جراحان رفت. شنیده‌ها حاکی از پیروزمندانه و رضایت‌بخش بودن عمل است و امروز هم جراحی دوم بر روی استاد لاچینی انجام خواهد گرفت ...



همکاران ارجمند و کاربران گرامی iiiwe می‌توانند برای خواندنِ شرحی کوتاه از افتخارات استاد فریبرز لاچینی و دریافت چند قطعه از پیانونوازی‌های ایشان، به این‌جا (روزنوشتی از همکار گرامی، آقای مهندس مسقطیان) سری بزنند.

بیست‌وپنجم مرداد : مهلت نام‌نویسی در مدرسه‌ی پیشرفته‌ی اخترفیزیک دانشگاه تبریز 

پژوهشکده‌ی فیزیک دانشگاه تبریز در روزهای ۱۱ و ۱۲ شهریور ۱۳۹۴، مدرسه‌ی تابستانی پیشرفته‌ی اخترفیزیک» برگزار می‌کند.

استادان صاحب‌نام ایرانی و خارجی مانند یوسف ثبوتی از دانشگاه تحصیلات تکمیلی زنجان، سهراب راهوار از دانشگاه شریف٬ حسن فیروزجاهی از پژوهشگاه دانش‌های بنیادی، به‌همراه «سرژ کوچمی» از بنیاد اخترفیزیک فرانسه و چند استاد دیگر در این کارگاه دوروزه حضور خواهند داشت. (نام‌‌های سخن‌رانان را در این‌جا ببینید.)سخن‌رانان در این کارگاه به مباحثی از اخترفیزیک و نجوم، همچون فعل و انفعالات خورشیدی٬ کیهان‌شناسی٬ تازه‌ترین دستاوردهای مأموریت پلانک٬ نتایج مأموریت روزتا و دنباله‌دارها خواهند پرداخت. (فهرست مباحث)  دانشجویان و علاقه‌مندان نجوم می‌توانند حداکثر تا ۲۵ مرداد در این مدرسه نام‌نویسی کنند. در پایان کارگاه، گواهی پایان دوره به شرکت‌کنندگان داده خواهد شد.
برای نام‌نویسی در این مدرسه به وبگاه پژوهشکده‌ی فیزیک کاربردی و ستاره‌شناسی دانشگاه تبریز سر بزنید. شهریه‌ی این کارگاه برای دانشجویان ۱۲۰هزار تومان و برای دیگران ۲۰۰هزار تومان است. کسانی که درخواستِ اسکان در اقامتگاه فراهم‌شده از سوی پژوهشکده را دارند٬ باید تا پیش از ۲۰ مرداد برای نام‌نویسی اقدام کنند.

 

ماه‌نامه‌ی «نجوم» مردادماه منتشر شد

 شماره‌ی ۲۴۹ ماه‌نامه‌ی «نجوم» (مرداد ۹۴) با تازه‌هایی از میکروب‌های مریخی، شرایط گذشته‌ی تیتان برای میزبانیِ زندگی، انفجار موشک فالکون ۹، کشف ذره‌ی تازه در سرن و یافته شدن همزادی برای زمین منتشر شد.

در این شماره از «نجوم» تصویرهایی از قلب یخی کوتوله‌ی منظومه‌ی خورشیدی و شرح مبسوطی درباره‌ی مأموریت هیجان‌برانگیز «افق‌های نو (نیوهورایزنز)» هم به چاپ رسیده است. در «نجوم» شماره‌ی ۲۴۹ گزارش کاملی نیز درباره‌ی شهاب‌سنگ «فامنین» همدان هم آمده و با فضانورد ایتالیایی که از ایستگاه فضایی عکس‌هایی از ایران گرفته، گفت‌وگو شده است.


بهای این شماره‌ی ماه‌نامه‌ی «نجوم»، هفت‌هزار تومان است.



فهرست مطالب و مقاله‌های «نجوم» مردادماه

تازه‌ترین خبر درباره‌ی وضعیت جسمی آفریننده‌ی «گل گلدون من»

دهمین دوره‌ی آموزش نجوم در مراغه

با خبری که دیروز در همین صفحه درباره‌ی «مدرسه‌ی پیشرفته‌ی اخترفیزیک در تبریز» نقل کردیم، و با خبری که در چند سطر آینده خواهید خواند، گویا هم‌میهنان‌مان در شمال‌باختری ایران و در استان آذربایجان، جنب‌وجوش و کشش بیش‌تری به دانش‌های کیهانی و اخترشناختی دارند. امیدواریم تبریز و مراغه و زنجان، عظمت و رونق دوره‌ای را که شهر مراغه با رصدخانه‌اش مرکز دانش اخترشناسی جهان بود، دیگربار زنده کنند.

و اما خبر امروز :

دهمین دوره‌ی آموزش نجوم «مرکز تحقیقات نجوم و اخترفیزیک مراغه» از ۲۵ تا ۳۰ مردادماه در این مرکز برگزار می‌شود. علاقه‌مندان تا ۱۸ مرداد فرصت دارند تا در این کارگاه آموزشی نام‌نویسی کنند. آگاهی‌های بیش‌تر را از پوستر این کارگاه یا از وبگاه www.riaam.ac.ir  می‌توان به دست آورد.

برخی از موضوع‌های این کارگاه، این‌ها هستند: ساختار و دگرگونی ستاره‌ها، گرانش و کیهان‌شناسی، مختصات نجومی، ماده‌ی تاریک، نجوم رادیویی، فیزیک پلاسمای فضایی، تاریخ دانش اخترشناسی، عکاسی نجومی، نجوم کروی، مبانی و ابزارهای رصدی، و ماهواره‌ها.

تیم المپیاد نجوم و اخترفیزیک ایران خوش درخشید

تیم دانش‌آموزی المپیاد نجوم و اخترفیزیک ایران در رقابت‌های جهانی المپیاد نجوم و اخترفیزیک که امسال به میزبانی کشور اندونزی برگزار شد، خوش درخشید. تیم ایران که در این رقابت‌ها در قالب دو تیم پنج‌نفره‌ی اصلی و مهمان شرکت کرده بود، روی‌هم توانستند ۳ مدال زرین، ۴ مدال سیمین و ۳ مدال برنز به دست آورند.

اعضای تیم اصلی ایران خانم فاطمه زرگرباشی (طلا) و آقایان آرمان وثیق‌زاده انصاری (زرین)، محمدهادی ستوده (سیمین)، سعید حجتی‌نژاد (سیمین) و مرتضی سادات (سیمین) بودند. همچنین، آقایان علی زارع (زرین)، علی‌رضا ارجمند شکوری (سیمین)، علی چگینی (برنز)، پارسا نوروزی (برنز)، علی هادیان امره‌یی (برنز) نیز اعضای تیم دوم ایران در این المپیاد بودند.

 

 

آگاهی‌های بیش‌تر

یافته شدنِ بزرگ‌ترین ساختار کیهان، به گستردگی پنج میلیارد سال نوری

انفجار پرتوهای گاما،‌ درخشان‌ترین پدیده‌های کیهان‌اند و در چند ثانیه چنان انرژی‌ای پدید می‌آورند که خورشید در ۱۰ میلیارد سال تولید می‌کند. تا کنون به‌نظر می‌رسید این پرتوها از فروریزش ستاره‌‌های غول‌پیکر و تبدیل شدن آن‌ها به سیاه‌چاله‌ پدید می‌آیند. به‌تازگی دانشمندان حلقه‌ای ۳۶ درجه (تقریباً ۷۰ برابر قطر ماه) از نُه انفجار پرتوهای گاما را در فاصله‌ی هفت‌میلیارد سال نوری رصد کرده‌اند. گستردگی این حلقه، پنج‌میلیارد سال نوری است و دانشمندان بر این باورند که احتمال وجود چنین حلقه‌ای در این بخش از فضا، یک به ۲۰هزار است.

این حلقه بزرگ‌ترین ساختاری است که تا کنون در نور مرئی رصد شده است و موضوعی بنیادین را به چالش می‌کشد؛ موضوعی که می‌گوید حد نظری برای بزرگ‌ترین ساختارهای کیهان، ۱/۲میلیارد سال نوری است، درحالی‌که این حلقه نزدیک به پنج برابر این حد، گستردگی دارد.

پروفسور«لایوش بالَژ، Lajos Balazs» سرپرست گروهی از دانشمندان (از رصدخانه‌ی کُنکُلی در بوداپست) که این حلقه را یافته‌اند، می‌گوید: «اگر این حلقه ساختار فضایی واقعی باشد، به‌علّت اختلاف اندکی که پرتوهای گاما از لحاظ فاصله با ‌هم دارند، باید آن را از زاویه‌ای ببینیم که تقریباً می‌توان گفت روبه‌روی ماست. اما این حلقه می‌تواند فقط تصویری از یک کُره باشد؛ یعنی جایی که انفجار پرتوهای گاما در دوره‌ی ۲۵۰میلیون‌ساله روی داده است، که البته نسبت به سنِ جهان، مدت کوتاهی به شمار می‌رود».

اگر این حلقه‌ تنها نمایی فرافکنی‌شده‌ از کُره باشد، شاید در واقع به ما رشته‌ای از خوشه‌های کهکشانی را نشان می‌دهد که پیرامون خلاء در کیهان گرد آمده‌اند. بسیاری از مدل‌های کیهان‌شناسی چنین رویدادی را پیش‌بینی می‌کنند.  بالژ معتقد است :«این حلقه‌ی گاما مدل‌هایی را که از کیهان می‌شناسیم، دگرگون می‌کند. این حلقه پدیده‌ای بسیار بزرگ است که بزرگی‌اش دانشمندان را شگفت‌زده کرده است؛ و در واقع، ما هنوز دقیقاً نمی‌دانیم چه‌گونه چنین حلقه‌ای پدید آمده است».  

اکنون دانشمندان در برابر این پرسش قرار می‌گیرند که آیا این حلقه در پی روندی در شکل‌گیریِ کهکشان‌ها و ساختارهای بزرگ پدید آمده است، یا این که ستاره‌شناسان باید در نظریه‌های تکامل جهان بازنگری کنند؟

 نقاط آبی نشان‌دهنده‌ی پراکندگی پرتوهای گاما هستند.

تقریباً در مرکز تصویر می‌توانید حلقه‌ی یافته‌شده، دربردارنده‌ی ۹ انفجار پرتوهای گاما را ببینید. (امتیاز تصویر:«L. Balazs») 

برگرفته از : وبگاه کانون نگارش و ترجمه

برگزاری مسترکلاس‌های پیانوی استاد انوشیروان روحانی در شهرهای گوناگون ایران

مسترکلاس‌های «پیانوی کلاسیک ایرانی» با حضور استاد پرآوازه‌ی جهانی، «انوشیروان روحانی» در شهرهای گوناگون ایران برگزار می‌شود. «ادریس ناصری»، مدیر برگزاری این مسترکلاس‌ها با اعلام این خبر گفت: «دور نخست این کلاس‌ها در تبریز، مازندران و خوزستان و دور دوم آن، شهریورماه امسال در تهران، اصفهان، رشت و شیراز برگزار می‌شود».

آگاهی‌های بیش‌تر ...

قلب بهرام

مدارگرد اکتشافی مریخ «MRO» کاوشگر چندکاره‌‌ای است که در دوازدهم آگوست ۲۰۰۵ / بیست‌ویکم مرداد ۱۳۸۴ به سوی سیاره‌ی سرخ پرتاب شد. این کاوشگر فازهای اصلی مأموریت خود را پشت سر نهاده است؛ با این همه، به دلیل کارآمد بودنش، دوره‌ی مأموریتش تمدید شده است. از ویژگی‌های بی‌مانند این کاوشگر، دوربین تصویربرداری بسیار بزرگ و دقیق آن است که کارشناسان ناسا نام «میکروسکوپی در مدار» را بر آن نهاده‌اند.

این کاوشگر بیست‌وسوم می ۲۰۱۰ / دوم خرداد ۱۳۸۹ در فرآیند نقشه‌برداری از رویه‌ی مریخ، تصویر جالبی شکار کرد که «قلب مریخ» لقب گرفته است. «قلب مریخ» در منطقه‌ای موسوم به «Arabia Terra» (احتمالاً به معنای زمین عربی یا زمین عرب) قرار دارد. بر پایه‌ی گمانه‌زنیِ کارشناسان، دهانه‌ی برخوردیِ واقع در نوک قلب، پدیدآورنده‌ی این طرح جالب بوده است؛ به این ترتیب که راستا و موج حاصل از فورانِ مواد بیرون‌آمده از دهانه به هنگام برخورد، مواد تیره‌رنگ سطح کناری‌اش را زدوده و در پی آن، این طرح جالب نمایان شده است.

«قلب مریخ» در گسترده‌ترین حالت نزدیک به یک کیلومتر گستردگی دارد و در عرض 21.9 درجه‌ی شمالی و طول 12.7 درجه‌ی باختری قرار دارد.



 
امتیاز تصویر : فتوژورنال ناسا

 برگرفته از : وبگاه کانون نگارش و ترجمه

بامداد هژدهم مرداد، پدیده‌ای کم‌یاب در آسمانِ شب رخ نمود

شب گذشته در یک رویداد کم‌یاب، ستاره‌ی «الدبران» یا «چشم گاو» از صورت فلکی «گاو نر» («ثور») از دید بیننده‌ی زمینی از کنار کره‌ی ماه گذشت. این پدیده که «اختفای الدبران» نامیده شده است، به گفته‌ی اخترشناسان در هر سده یک بار روی می‌دهد.
این عکس‌ها را طاها اصغرخانی در فاصله‌ی ساعت‌های 02:30 تا 03:18 بامداد گرفته است.

 


 

برگرفته از :

http://www.irna.ir/fa/Photo/2903565/

شهریور امسال «هفته‌ی بزرگ‌داشت مشکاتیان» برگزار می‌شود

شهریورماه امسال «هفته‌ی بزرگ‌داشت استاد فقید، پرویز مشکاتیان» در فرهنگ‌سرای نیاوران برپا می‌شود.
به گزارش وبگاه «موسیقی ایرانیان»، آوا مشکاتیان، فرزند استاد، درباره‌ی این رویداد گفت: «سال ۹۴ مصادف است با شصتمین سال زاده شدنِ پرویز مشکاتیان و ششمین سال درگذشت ایشان. به همین مناسبت، با یاری فرهنگ‌سرای نیاوران و همکاری بی‌دریغ مدیریت آن مجموعه، جناب آقای سجادی، "هفته‌ی پرویز مشکاتیان" برگزار می‌شود.»

او افزود: «هم‌زمان با این برنامه، گرامی‌داشت وى با محوریت نمایشگاه عکس و همچنین چند برنامه‌ی جانبی طراحى شده است.»

گفتنی‌ست، ۲۴ اردیبهشت‌ماه امسال، شصتمین سال زاده شدنِ پرویز مشکاتیان بود و ٣٠ شهریورماه امسال نیز ششمین سالی‌ست که استاد موسیقى ایران و آفریننده‌ی آلبوم‌هایى همچون «بیداد»، «آستان جانان» و «دستان» چشم از جهان فروبسته است. 

فضانوردان نخستین کلمِ سرتاپا فضایی را خوردند

فضانوردانِ ایستگاه فضایی جهانی نخستین کلم قرمزی را که کاملاً در فضا رشد و پرورش یافته بود، خوردند.

فضانوران برخلاف مردم عادیِ روی زمین، منوی خوراکِ متنوعی ندارند؛ خوراک‌شان محدود است و همگی از زمین برای‌شان فرستاده می‌شود. بیش‌تر این خوراک‌ها آماده هستند و استرلیزه شده‌اند تا در مدت‌زمان طولانی فاسد نشوند. اما ناسا گروهی دیگر از خوردنی‌ها را برای فضانوردان در نظر گرفته که همگی تازه هستند و تاریخ انقضای آن‌ها بسیار محدود است و یک تا دو روز پس از تحویل در ایستگاه فضایی باید مصرف بشوند. این خوراک‌ها افزون بر ارزش خوراکی، تأثیر روان‌شناختی مثبتی روی فضانوردان دارند؛ اما این فرآیند برای سفرهای طولانی‌تر، مانند سفر به مریخ، ناممکن است.

دانشمندان ناسا به کمک فضانوردان ایستگاه فضایی توانسته‌اند منابع خوراکی گوناگونی را در فضا بپرورانند تا به مرحله‌ی برداشت و در فرجام به مصرف برسند. یکی از این منابع، سبزیجات هستند. کلم قرمز یکی از انواع این سبزیجات بود که سرانجام با پیروزی آزمایش شد. «اسکات کلی»، فضانورد ناسا، به همراه دو فضانورد دیگر، این کلم را با کمی روغن و سرکه در برابر دوربین‌های زنده‌ی ایستگاه فضایی خوردند تا میلیون‌ها تن در سراسر زمین نیز بیننده‌ی خورده شدنِ نخستین سالادِ سرتاپا فضایی باشند.



اسکات کلی به همراه برادر دوقلویش، به مدت یک سال در خدمت ناسا خواهند بود تا آزمایش‌های گوناگون فیزیکی و رفتاری روی‌شان انجام بگیرد. در حالی که او در ایستگاه فضایی است، برادرش، «مارک» روی زمین آزمایش‌هایی همانند را پشت سر خواهد گذاشت، تا دانشمندان بتوانند تأثیرات زندگی بلندمدت در فضا را بر تن و روان و رفتار انسان مطالعه کنند.

پرورش منابع تازه‌ی فضایی هم برای سفرهای طولانی‌مدت بسیار اهمیت دارد. ناسا با این آزمایش نشان خواهد داد که این کار امکان‌پذیر شده است و در آینده‌ی نزدیک فضانوردان ایستگاه فضایی می‌توانند از مواد خوراکی که خود در آن‌جا پرورش می‌دهند، بخورند.

«جیوجا ماسا»، دانشمند گیاه‌شناس ناسا می‌گوید: «هر چه انسان بیش‌تر از زمین فاصله می‌گیرد، نیاز به پرورش گیاهان هم بیش‌تر می‌شود. این کار نه‌تنها می‌تواند منبعی شایان برای خوراک باشد، بلکه به پالایش هوا و نشاط روانی انسان هم کمک خواهد کرد.»

مجموعه‌ی این کار‌ها افزون بر آگاهی‌های ارزشمند زیست‌محیطی، جدیت ناسا برای سفر به مریخ را نشان می‌دهد، که گفته می‌شود در سال ۲۰۳۰ میلادی جامه‌ی عمل خواهد پوشید.

 

آماده‌باش برای تماشای زیباترین بارش شهابی سال

بیست‌ویکم و بیست‌ودوم مردادماه به‌ترین هنگام برای تماشای شهاب‌باران یا بارش شهابی برساووشی است، که آن را یکی از زیباترین شهاب‌باران‌ها می‌دانند و به همین خاطر بسیاری از دوست‌دارانِ آسمان شب و دانش اخترشناسی برای این شب‌ها آماده شده‌اند.

امسال ۲۱ و ۲۲ مرداد نقطه‌ی اوج بارش شهابی برساووشی است و شمار شهاب‌های آن در این روزها و شب‌ها به بیشینه‌ی خود می‌رسد. به آماتورها سفارش می‌شود که اگر می‌خواهند تماشای یک بارش شهابی را در طول سال برگزینند، به‌تر است شهاب‌بارانِ برساووشی را انتخاب کنند.




شمار شهاب‌سنگ‌های این شهاب‌بارانِ سالانه در زمان اوج خود در این شب‌ها به ۱۰۰ شهاب در ساعت خواهد رسید، که آسمان زیبایی را برای رصدگران می‌سازد. ناسا به همین خاطر در گزارشی توصیه‌های ویژه‌ای برای دیدنِ به‌تر این شهاب‌باران ارئه کرده است. ناسا به اخترشناسان آماتور سفارش کرده که برای دیدن این شهاب‌باران با دوربین‌های دو چشمی یا تلسکوپ، از نور شهرها تا می‌توانند فاصله بگیرند. مدتی به صفحه‌ی نمایشگر تلفن همراه و تبلت هم اصلاً نگاه نکنند. نور این صفحات نمایش باعث می‌شود توانایی تطبیق یافتن چشم با تاریکی، دچار دیرکرد و وقفه شود.

خواندنی‌ها و آگاهی‌های بیش‌تر ...

روزنوشتی به بهانه‌ی دوازدهم آگست، روز جهانی جوانی




این روزنوشت و ترانه‌ی پیوست آن (از گروه «پسران آفتاب») را حتماً ببینید و بشنوید ...



 

فورانی از روی دنباله‌دار «چوریومف گراسیمنکو» و «دُم‌کلفت» شدنِ این دنباله‌دار

 

مأموریت «رزتا» را به یاد دارید؟ همان مأموریت سازمان فضایی اروپا به مقصد دنباله‌دار «چوریومف گراسیمنکو». رزتا فضاپیمایی بود که پس از سفری یازده‌ساله، سال گذشته به این دنباله‌دار رسید و در پی آن، کاوشگر کوچک «فیلا» بر روی دنباله‌دار فرود آمد، تا رویه‌اش را از نزدیک بررسی کند. «رزتا» همچنان دارد این مأموریت خود را به انجام می‌رساند.

این دنباله‌دار سه روز پیش به نزدیک‌ترین فاصله‌ی خود از خورشید رسید. ساعتی پیش از آن، «رزتا» نمای زیبای بالا را از آن گرفته بود. یخ‌های دنباله‌دار که اکنون به دلیل افزایش تابش پرتوهای خورشید با شتاب بیش‌تری دارند آب می‌شوند، این فوران زیبا از گاز و غبار را پدید آورده‌اند و در پی پراکنده شدنِ این ذرات در فضا، دم دنباله‌دار دارد بزرگ می‌شود.

اگر زمین در مسیر گردش خود به گرد خورشید از توده‌ی ذرات به‌جامانده از دُم یک دنباله‌دار بگذرد، با برخورد این ذرات به اتمسفر زمین، همانند هفته‌ی گذشته یک بارش شهابی در آسمان دیده می‌شود؛ پدیده‌ای زیبا که هزاران تن از دوست‌داران آسمان شب و اخترشناسی را سربه‌هوا به جاهای دنج و تاریک و دور از آلودگی‌های نوری می‌کشاند.


با بررسی دقیق دنباله‌دارها، می‌توانیم به آگاهی‌های بسیاری درباره‌ی پیدایش منظومه‌ی خورشیدی دست بیابیم. این گلوله‌های برفی نه‌چندان پاکیزه، برجامانده از آن دوران هستند.

 

برگرفته از : وبگاه ماه‌نامه‌ی «نجوم»

نگارش : پیمان اکبرنیا

ویرایش : امیریاشار فیلا

 

به‌کارگیریِ ستاره‌ها به‌جای ساز و موسیقی‌افزار

از آغاز تابستان که این روزنوشت منتشر شده، تا کنون پیوسته در پای آن، کامنت‌هایی در زمینه‌ی اخترشناسی و موسیقی گذاشته‌ام؛ چون این دو زمینه را دارای پیوندی پررنگ با حال‌وهوای تابستان می‌دانم.

اکنون و در همین تابستان، اخترشناسی از اهالی کشور ترکیه، پیوندی مستقیم و بی‌واسطه میان این دو موضوع شوق‌انگیز ـ موسیقی و اخترشناسی ـ پدید آورده است:

«بوراک اولاش» از دانشگاه خصوصی ازمیر، نوسان‌های ستاره‌ها را به‌عنوان منبعی برای ساخت موسیقی به کار برده است.

اخترشناسان با تمرکز بر روی این نکته که سوسوی شماری از ستارگان، ریتم و ضرب‌آهنگی همچون گونه‌ای موسیقی مهیج پدید می‌آورد، از مدت‌ها پیش اجرام آسمانی را به موسیقی ربط داده بودند.




«اولاش» گفته که ستاره‌ی مورد بررسی وی، داده‌های نوسانی کافی برای به‌کارگیری در آفرینش موسیقی داشته است. این ستاره در واقع عضوی از یک مجموعه‌ی دوتایی است که به‌جای چشمک زدن، با نوسان در چهار فرکانس، خاموش و روشن می‌شود. «اولاش» پایین‌ترین درجه‌ی صدا تا نت A را با به‌کارگیریِ ابزار آنلاین ترکیب‌کننده‌ی موسیقی، «Audacity» ترسیم کرد و سپس از آن به‌عنوان پایه‌ای برای ترسیم سه فرکانس نوسانی ستاره برای تبدیل به نت‌هایی بهره جُست که در موسیقی مدرن به کار می‌روند.

برای تولید این قطعه موسیقی، «اولاش» همچنین قطعه‌ای از موسیقی پیانوی خود را به آن افزود؛ و آنچه به دست آمد، آمیزه‌‌ای از آواهاست که با یک ملودیِ پیانوی ساده ترکیب شده‌اند.

«اولاش» اکنون به دنبال به‌کارگیریِ نوسان‌های چندین ستاره‌ی دیگر برای ساخت موسیقی است، که با بهره‌گیری از سازها و موسیقی‌افزارهای گوناگون نواخته شود.

 برگرفته از : technologyreview.com و phys.org و isna.ir
یکپارچه‌سازی و ویرایش : امیریاشار فیلا

نام شما در بهرام (مریخ)

ناسا با فرخوانی، نام‌نویسی از کسانی را که دوست دارند نام‌شان در یک میکروتراشه‌ی سیلیکنی به بهرام (مریخ، Mars) برود، آغازیده است.

قرار است نام کسانی که در این طرح نام‌نویسی می‌کنند، با فرودگر «InSight Mars» به بهرام برسد. این مدارگرد در سال ۲۰۱۶ از پایگاهی در کالیفرنیا پرتاب خواهد شد، تا مأموریت خود را بیاغازد. طرح فرستادنِ نام‌های دوست‌داران اخترشناسی نخستین بار نیست که اجرا می‌شود؛ سال ۲۰۱۴ هم ناسا فراخوانی همانند داشت و 1.38 میلیون نام را بر روی یک تراشه با پرواز آزمایشی بی‌سرنشین فضاپیمای «اوریون» به فضا فرستاد.

برای فرستادن نام‌تان به بهرام، می‌توانید به این لینک بروید.

تازه‌ترین سلفی «کنجکاوی» با بهرام

یکی از سرگرمی‌های مریخ‌نورد «کنجکاوی» (یا همان Curiosity) گرفتن عکس‌ از خودش است. به‌تازگی این مریخ‌نورد در نزدیکی یکی از جاهایی که برای عملیات حفاری روی مریخ در نظر گرفته شده، عکسی سلفی گرفته که همچون همیشه مورد توجه دوست‌داران دانش‌های فضایی قرار گرفته است. مریخ‌نورد «کنجکاوی» به‌جای مونوپاد، بازوی رباتیک خود را برای گرفتن عکس‌های سلفی به کار می‌‌گیرد. این نما، آمیزه‌ای از چندین عکس است، که سرانجام پس از پردازش، به‌صورت این سلفی پانوراما به زمین فرستاده شده است. «کنجکاوی» به هنگام گرفتن عکس، سرگرم گردآوری نمونه‌های خاک از منطقه‌ای بوده که «باکسکین» نام‌گذاری شده است.

 

گفتنی‌ست مریخ‌نورد «کنجکاوی» پیچیده‌ترین کاوشگری است که تا کنون به سیاره‌ی سرخ فرستاده شده است. این خودروی شش‌چرخه که 2.9 متر طول دارد و بلندیِ قامتش به اندازه‌ی قد یک انسان معمولی است، ۹۰۰ کیلوگرم وزن دارد و می‌تواند بر روی سیاره جابه‌جا شود و راه بپیماید.

این هم لینک‌های آگاهی‌رسانی ما در iiiwe، درباره‌ی سفر کاوشگرانه‌ی «کنجکاوی» از سال 1390 :  

ـ «سفر ۵۷۰ میلیون کیلومتریِ تازه‌ترین مریخ‌نورد، آغاز شد» (ششم آذر 1390)

ـ «فضاپیمای کیوریاسیتی نیمی از راه خود تا مریخ را پیمود» (بیست‌وششم فروردین 1391)

ـ «مریخ‌کاو «کیوریاسیتی» صبح دوشنبه روی سیاره‌ی سرخ فرود خواهد آمد» (پانزدهم مرداد 1391)

ـ «مریخ‌نورد «کیوریاسیتی» با موفقیت بر روی مریخ نشست» (هفدهم مرداد 1391)

ـ «کیوریاسیتی یکی از آزمایش‌های آغازین آماده‌سازی را با کام‌یابی به انجام رساند» (یکم شهریور 1391)

ـ «مسافران قاچاقی مریخ شناسایی شدند» (سوم خرداد 1393)

 

استاد شجریان در بیمارستان بستری شد

استاد آواز ایران، محمدرضا شجریان در پی عوارض ناشی از سرماخوردگی شدید، از هفتم شهریورماه در بیمارستان کسرای تهران بستری شده است.

به گزارش خبرآنلاین، علت بستری شدن استاد شجریان در بیمارستان، بیماری ریوی است.

مسئولان بیمارستان البته تا این لحظه هیچ اطلاعاتی درباره‌ی بیماری او و مراحل درمانی آن در اختیار رسانه‌ها نگذاشته‌اند؛ تنها اعلام شده که ملاقات با او ممنوع است.

استاد محمدرضا شجریان در سال 1319 در شهر مشهد زاده شده و هم‌اکنون با گروه شهنازی کار می‌کند. سرپرست این گروه مجید درخشانی، آهنگ‌ساز و نوازنده‌ی تار است. شجریان با این گروه اجراهای پرشماری در بیرون از ایران داشته است.

پیش از این قرار بود کنسرت شجریان در ترکیه با هنرنمایی این گروه همراه باشد.

ماه‌نامه‌ی «دانشمند» برگزار می‌کند : نشست علمی درباره‌ی پروژه‌ی «مارس‌وان»

امروز (پنج‌شنبه، دوازدهم شهریور) نشستی علمی درباره‌ی سفر یک‌سویه و بی‌بازگشت به مریخ با حضور داوطلبان ایرانی پروژه‌ی «مارس‌وان» و منتقدان علمی این طرح، از ساعت 18 تا 20 در دفتر ماه‌نامه‌ی «دانشمند» برگزار می‌شود.

 

در این نشست علمی محمدرضا نوروزی (مشاور رصدخانه‌ی زعفرانیه)، کاظم کوکرم (سردبیر ماه‌نامه‌ی «نجوم»)، آریا صبوری (پژوهشگر آزمایشگاه تعامل انسان و ربات دانشگاه تهران)، مهدی ملک‌محمد (روان‌شناس) و محمدجواد ترابی (سردبیر نشریه‌ی «دانشمند»)، به نقد و بررسی این پروژه می‌پردازند.

سه داوطلب ایرانی سفر به مریخ نیز در این برنامه از اهداف و نگاه خود برای نام‌نویسی در این پروژه‌ی یک‌سویه به مریخ می‌گویند: صادق مدرسی و الهه نوری با حضور در این نشست علمی و سعید قندهاری با فرستادن پیام ویدیویی، میهمان این نشست هستند.

شرکت در این برنامه برای همگان آزاد و رایگان است. دوست‌داران می‌توانند پانزده دقیقه پیش از آغاز برنامه (ساعت 17 و 45 دقیقه) عصر پنج‌شنبه، 12 شهریور، در نشانی «بالاتر از میدان ولی‌عصر، کوچه‌ی دانش‌کیان، ساختمان دانشمند (پلاک 26)» باشند. همچنین، رسانه‌گران، روزنامه‌نگاران علمی و همه‌ی دوست‌دارانی که خواهان شرکت در این مباحثه هستند، می‌توانند با حضور در این برنامه، پرسش‌های خود را با داوطلبان یا منتقدان در میان بگذارند.

گفتنی‌ست، گزارش سخنان گفته‌شده و بحث‌های مطرح‌شده در این نشست علمی، در قالب گزارش، در شماره‌ی آینده‌ی ماه‌نامه‌ی «دانشمند» به چاپ خواهد رسید.


برگرفته از : nojum.ir و isna.ir

استاد محمدرضا شجریان از بیمارستان مرخص شد

شماره‌ی 250 ماه‌نامه‌ی «نجوم» (شهریور 1394) منتشر شد

در این شماره‌ی «نجوم» بخش عمده‌ای از مطالب به موضوع «ابرسازه‌ی سرن، ابزار گران‌بهای دانشمندان برای پاسخ گفتن به پرسش‌های بنیادی» اختصاص یافته است. افزون بر این، موضوع‌های گوناگون دیگری همچون بررسی سرنوشت شهاب‌سنگ زنجان و شهاب‌سنگ‌‌های ایرانی، ماه‌گرفتگی ششم مهر امسال و گزارشی درباره‌ی قهرمانی در المپیاد دانش‌آموزی نجوم، و آنچه در آسمان‌نمای گنبد می‌گذرد نیز در این شماره‌ی ویژه‌ی ماه‌نامه‌ی «نجوم» به چاپ رسیده‌اند.



در صفحه‌ی آغازین بخش «ژرفا» یا همان پرونده‌ی ویژه‌ی «نجوم» در این شماره می‌خوانیم:
«آزمایشگاه سِرن بزرگ‌ترین، پر هزینه‌ترین و پیچیده‌ترین ابزار دست‌ساخته‌ی بشر، پیشینه‌ای بیش از نیم سده دارد. این آزمایشگاه که با ذرات بنیادی و ریزترین اجزای کیهانِ شناخته‌شده سر و کار دارد، قرار است به بسیاری از پرسش‌ها و ماجراجویی‌های علمی بشر پاسخ دهد و شناخت ما را از ابعاد نادانسته و مجهول هستی بهبود بخشد.

در حالی به بررسی کارکردهای شتاب‌دهنده‌ی بزرگ سرن در این ویژه‌نامه می‌پردازیم که پنج ماه از آغازبه‌کار دوباره‌ی آن در 16 فروردین امسال می‌گذرد و به‌تازگی نشانه‌های ذره‌ی «پنتا کوارک» در آشکارساز سرن آشکار شده است. این ماشین قرار است به زودی رازهای بیش‌تری از کیهان را فاش کند ...»

مقالات بخش «ژرفا» با مقاله‌ای از حامد الطافی درباره‌ی این اَبَرسازه‌ی بزرگ و چه‌گونگی کارکرد آن آغاز می‌شود. در شروع مقاله می‌خوانیم:

«این‌جا آزمایشگاه عظیمی است که نامش با کاوش‌های پیچیده درباره‌ی مفاهیمی مانند سرعت‌ها و انرژی‌های بسیار زیاد آمیخته است. در شتاب‌دهنده‌ها، ذرات بنیادی با سرعت‌های نزدیک به سرعت نور به هم برخورد می‌کنند. آنچه به جا می‌ماند، توده‌‌ای از ذرات دیگر است که مسیری آشفته و پُرپیچ‌وخم را می‌پیمایند و نقشی گاه چنان درهم و برهم پدید می‌آورند که شاید در نگاه نخست چیزی برای گفتن نداشته باشد. این‌جا آزمایشگاهی بزرگ و پیچیده است که به بنیادی‌ترین ابهام‌ها و پرسش‌های فیزیک امروز می‌پردازد. آنچه زمانی در قالب مفاهیم فیزیک کوانتوم از میان روابط و فرمول‌های بغرنج ریاضی سر بر آورده بود، اکنون به لطف این آزمایشگاه پیشرفته، رنگ تجربه و واقعیت به خود می‌گیرد. تشخیص هویت بسیاری از ذرات زیراتمی، شناخت ساختار اتم‌ها، یافتن «بوزون هیگز» و همین اواخر شناسایی کوارک پنج‌تایی، تنها نمونه‌هایی از کارهای بزرگی است که در این مجموعه و آزمایشگاه‌های وابسته‌ی آن به انجام رسیده‌اند؛ هرچند مانند بسیاری دیگر از شاخه‌های علم، پاسخ به یک سوال، پرسش‌های دیگری به دنبال می‌آورد ...»

آگاهی‌های بیش‌تر و دقیق‌تر درباره‌ی مطالب و موضوع‌های شماره‌ی 250 ماه‌نامه‌ی «نجوم»

این شماره از ماه‌نامه‌ی «نجوم» را می‌توانید از فروشگاه‌های مطبوعات و نشریات، یا به‌صورت آنلاین از این‌جا بخرید.

در گشت رصدی الموت با کارشناسان ماه‌نامه‌ی «نجوم» و دوست‌داران آسمان شب هم‌سفر شوید


گشت رصدیِ تابستانه‌ی ماه‌نامه «نجوم»، بیست‌وششم و بیست‌وهفتم شهریور در منطقه‌ی الموت برگزار می‌شود. در این گشت رصدی می‌توانید با راه‌نمایی کارشناسان مجله‌ی «نجوم» نظاره‌گر زیبایی‌های آسمان شب باشید و لذت تجربه‌ی رصد با تلسکوپ در آسمانی تاریک را بچشید.

الموت منطقه‌ای در شمال‌شرقی قزوین، جنوب مازندران و باختر طالقان است. دژ پُرآوازه‌ی «الموت» که به نام «قلعه‌ی حسن صباح» نیز شناخته می‌شود، در این منطقه است. رصدگاه همراهانِ «نجوم» در این گشت رصدی هم نزدیک دریاچه‌ی «اوان» است و بخشی از این گشت، به دیدار از این دریاچه اختصاص یافته است.

برای به دست آوردن آگاهی‌های بیش‌تر درباره‌ی این گشت (خدمات، هزینه‌ی گشت و چه‌گونگی نام‌نویسی و...)
این‌جا را کلیک کنید.

استاد هابیل علی‌یِف، نوازنده‌ی چیره‌دست کمانچه، چشم از جهان فروبست


استاد هابیل علی‌یف، کمانچه‌نواز بزرگ آذری که از چندی پیش در کما بود، دیروز (هفدهم شهریور) درگذشت.
استاد هابیل علی‌یف اجراهای بسیاری در شوروی پیشین، ایران، ترکیه، آمریکا، آلمان، انگلیس، فرانسه، هندوستان، پاکستان، مصر، سوئد، هلند، تونس، ژاپن، سوریه و… داشت. او در سال ۱۹۵۲ وارد مدرسه‌ی موسیقی «عاصف‌زینالی» شهر بادکوبه (باکو) شد و در سال ۱۹۵۳ نیز به انجمن فیلارمونیک دولتی جمهوری آذربایجان راه یافت.

پیمان ناصح‌پور (نوازنده‌ی تنبک) در یادداشتی که در سوگ درگذشت این هنرمند برای خبرگزاری ایسنا فرستاده، نوشته است:
«استاد هابیل علی‌یف یکی از کمانچه‌کش‌های قدَر آذربایجان بود و از نظر حس‌وحال موسیقی بی‌مانند. آهنگ‌ساز بسیار خوبی هم بود، اما این آن چیزی نبود که او را بی‌همتا می کرد؛ او روی صحنه به‌اندازه‌ای مسلط و آرام بود که در همان چند ثانیه‌ی آغازین شنونده را افسون‌شده‌ی ملودی‌های زیبایش می‌کرد. اگر نگویم او تنها کسی بود که در شناساندن کمانچه به جهان همت گماشت، با خیالی آسوده می‌توانم بگویم که مهم‌ترین نوازنده‌ی کمانچه‌ی آذری بود که کمانچه را به دوست‌داران موسیقی خاورزمین معرفی کرد. استاد هابیل علی‌یف سبکی در نوازندگی کمانچه آفرید که به سبک هابیل علی‌یف مشهور شده است. بنده در سال ۱۳۷۰ به همراه پدر، با ایشان در تالار وحدت و تئاترشهر کنسرت دادیم و از نزدیک شاهد بزرگی آن استاد بی‌بدیل کمانچه بودم. چند روز پیش که شنیدم به کما رفته‌اند، بسیار نگران شدم، ولی امیدوار بودم از کما بیرون بیایند و حال‌شان بهبود یابد؛ اما خبر رسید که دیروز در باکو فوت شده‌اند. از شنیدن این خبر ناراحت‌کننده بسیار غمناک شدم.
درگذشت آن استاد بزرگ کمانچه را به جامعه‌ی هنری ایران و آذربایجان تسلیت می‌گویم.»


برگرفته از : خبرگزاری دانشجویان ایران (ایسنا)

هنرنمایی دو استاد سرآمد هنر و موسیقی ایرانی، هابیل علی‌یف و محمدرضا شجریان را در این‌جا ببینید.

این تابستان هم به پایان رسید.

جدای از شیرینی و تلخی رویدادهایی که در این سه ماه خواندیم و شنیدیم و بازگفتیم، امیدوارم این تجربه‌ی تازه ـ یعنی سر زدن به تنها یک صفحه از فضای مجازی و در دست‌رس داشتن اهم رخدادهای یک فصل با خواندنِ کامنت‌های درج‌شده در پای یک روزنوشت ـ برای شما هم به اندازه‌ی من جالب بوده باشد.

این هم «پایان خوش» این روزنوشت، به بهانه‌ی گرامی‌داشت زادروز دو استاد ارزشمند موسیقی ایرانی:

ـ سی‌ویکم شهریور، زادروز زنده‌یاد استاد پرویز یاحقی گرامی باد

ـ یکم مهر، زادروز استاد محمدرضا شجریان گرامی باد

  

این هم عکسی که همایون شجریان به‌تازگی از دوره‌ی نوجوانی خودش در کنار زنده‌یاد استاد پرویز مشکاتیان منتشر کرده است:

یکصدوششمین شماره‌ی فصل‌نامه‌ی «نگاه نو» (تابستان 1394) منتشر شد.



 
جزئیات بیش‌تر ...

جشن هفتادوپنجمین زادروز استاد محمدرضا شجریان

آن‌گونه که خودش می‌گوید، یکم مهرماه ۱۳۱۹ در مشهد زاده شده است. او آغاز کارش را این‌گونه توصیف می‌کند: «همه‌ی وقت من از شش‌سالگی به خواندن قرآن با آوای خوش می‌گذشت. در دوازده‌سالگی شهرهٔ خاص و عام بودم و در مجامع بزرگ مذهبی و یا سیاسی آن هنگام، تلاوت آغاز برنامه با من بود. به دلیل توانایی در تلاوت قرآن با آوای خوش، چشم و چراغ همه‌ی اعضا و دانش‌آموزان مدرسه و مردم بودم ...»

دنباله‌ی این سرگذشت و این جشن‌نامه را در وبگاه موسیقی ایرانیان بخوانید.

 


عکس‌ها از : افسانه شجریان و آتنا اشتیاقی

دریافت قطعه‌ی «صدای تو را دوست دارم»

آهنگ: مجید درخشانی
آواز: همایون و مژگان شجریان
شعر: اسماعیل خویی