■ هفت گیاهی که می‌توانند نجات‌دهنده‌ی زیستگاه ما باشند بخش محیط زیست

در سال‌های اخیر، پژوهشگران در سراسر جهان بیش‌تر و بیش‌تر به رازگشایی توانایی‌ها و ویژگی‌های نهفته‌ی گیاهان پرداخته‌اند. آن‌ها با انجام این پژوهش‌ها دریافته‌اند که راهکار برخی از بزرگ‌ترین گرفتاری‌های اجتماعی و زیست‌محیطی بشر، از گرسنگی و فقر گرفته تا آلودگی و گرمایش جهانی، می‌تواند در ژن‌های این گیاهان نهفته باشد.
اکنون با چند گیاه که پرورش بیش‌تر آن‌ها می‌تواند زیستگاهمان را دگرگون کند، آشنا می‌شویم :

گندم ماندگار (گندم چندساله)

دانه‌ها خوراک اصلی انسان هستند و کم‌وبیش همه‌ی مردم در این سیاره روزانه برنج، گندم و ذرت می‌خورند. اما نکته‌ی مهم این است که چرخه‌ی زندگیِ این گیاهان در چند ماه تکمیل می‌شود و پس از آن باید دوباره کاشته شوند. این گیاهان برای رویشِ دیگربار به اندازه‌ی شایان‌توجهی آب، کود، آفت‌کش و علف‌کش نیاز دارند تا زمین کشت آن‌ها همانند گذشته آماده‌ی کشت بماند و زایندگی خود را نگه دارد. این کارها که برای کاشتِ دوباره‌ی دانه انجام می‌گیرند، اندک‌اندک از کیفیتِ خاک می‌کاهند و با گذشت زمان به فرسایش آن از سوی آب و باد می‌انجامند. از همین رو، بسیاری از پرورش‌دهندگانِ نوین گیاه، کوشش‌هایی گسترده را برای رام کردنِ برخی از دانه‌هایی که در طبیعت یافت می‌شوند، آغاز کرده‌اند.
اهلی کردن فرآیندی است که در آن، گروهی از جانوران یا گیاهان به زندگی زیر نظر و حمایت انسان‌ها خو می‌گیرند. پژوهشگران در بنیاد زمین در سالینای کانزاس، برای حل این مشکل به پرورش گونه‌ای گندم با ماندگاری بلندمدت به نام Kernza پرداخته‌اند که به باور آن‌ها تا چند سال دیگر می‌تواند جای گندم‌های سالیانه را بگیرد.

آزولا

آزولا یا سرخس آبی گونه‌ای از آزیریان بومی مناطق معتدل و گرمسیر آمریکا و همچنین بسیاری از مناطق آسیا و استرالیاست. آزولا سرخس شناور آزادی است که معمولاً در آب‌های راکد و آرام، نهرها، تالاب‌ها و شالیزارها از نواحی معتدل گرفته تا نواحی گرمسیر یافت می‌شود. این گیاه با ریشه‌های نازکی که دارد، به فرشی می‌ماند که روی آب گسترده شده است.
آزولا سرخس آبزی شناور کوچک که به طور طبیعی رشد می‌کند، در تالاب‌های سراسر جهان هست. سرخس آزولای تکی به اندازه یک پونز است، با این همه یکی از گونه‌هایی هستند که به گستردگی و با شتاب در سیاره‌ی ما رشد می‌کند. آزولا می‌تواند هر روز در آب‌های کم‌عمق و گرم دو برابر شود.
در سال‌های اخیر، آزولا به عنوان گونه‌ای کود آلی، یک منبع زیستی انرژی و به عنوان یک جایگزین پایدار برای ذرت و سویا برای استفاده در خوراک دام پرورش یافته است. همچنین، این گیاه برای نیروبخشی به کشتزارهای برنج و شالیزارها به کار گرفته می‌شود.

جلبک

جلبک به موجودات گیاه‌مانند آبی می‌گویند. هرجا که اندکی خیس و نم یا مرطوب باشد، این گیاهانِ بی‌گل یافت می‌شوند. جلبک‌ها اندازه‌های گوناگون دارند، از بسیار کوچک گرفته تا غول‌پیکر. آن‌ها نیز طبیعتی مانند آزولا دارند و شتاب رشدشان بالاست. برخی از گونه‌های این گیاهان خوراکی هستند و می‌توانند در برنامه‌ی خوراک انسان گنجانده شوند. بعضی از این گونه‌ها به عنوان کود آلی پرورش می‌یابند؛ در حالی که برخی دیگر در پاک‌سازی و تصفیه‌ی بیولوژیکِ فاضلاب کاربرد دارند.
اما توانایی‌های جلبک به عنوان یک منبع سوخت، به‌راستی هیجان‌انگیز است: آن‌ها می‌توانند در آب‌های کم‌عمق، حتا آب شور و زمین‌هایی که برای کشاورزی نامناسب هستند نیز رشد کنند. جلبک‌ها به سرعت رشد می‌کنند و در یک هفته می‌توان آن‌ها را برداشت کرد و این اندازه در هم‌سنجی با فرآورده‌هایی که برداشتِ سالانه دارند، بسیار درخور توجه است. برآورد شده که ۱۵۰۰۰ مایل‌مربع از تولید جلبک می‌تواند همه‌ی نیازهای سوختِ آمریکا را برطرف سازد، که این اندازه، یک‌هفتم زمین‌هایی است که هم‌اکنون در آن‌ها ذرت کاشته شده است.
برخی سوخت‌های جلبکی هم‌اکنون به فروش می‌رسند و کارشناسان پیش‌بینی کرده‌اند که تا سال ۲۰۲۵ این فن‌آوری به پیشرفتی چشم‌گیر خواهد رسید.

گل ناز

گل ناز برخلاف جلبک‌ها و آزولا، دوستدار مناطق خشک است .گل‌های ناز به طور طبیعی در ترک‌های موجود در دو طرف صخره‌ها رشد می‌کنند. آن‌ها هم در گرمای شدید و هم در سرمای سخت زنده می‌مانند و نیاز بسیار کمی به آب و خاک دارند. این ویژگی‌ها گل ناز را برای پرورش بر روی پشت‌بام و دیوار مناسب کرده‌اند. درحال‌حاضر نیز از این گیاه در معماری و زیباسازی طبیعی بناها بهره‌گیری می‌شود و این گیاه می‌تواند بناهای گوناگون را به اثرهایی هنری تبدیل کند. افزون بر این، گل‌های ناز شاخ‌وبرگ‌هایی شاداب و زیبا با رنگ‌هایی ملایم دارند.

چوب خیزران (بامبو)

بامبو در میان گیاهان شتابنده‌ترین رشد را دارد و روزانه رشد چشم‌گیری دارد .بامبو خوراکی بوده و در ساخت‌وساز کاربردهایی سودمند دارد و می‌تواند برای فرآوریِ فیبر، کاغذ و جایگزینی زیست‌تخریب‌پذیر برای پلاستیک به کار گرفته شود. البته بسیاری از گیاهان دیگر نیز هستند که با آن‌ها هم می‌توان همه‌ی این اهداف را تحقق بخشید؛ اما از بامبو می‌توان بارها و بارها استفاده کرد و بی نیاز به کاشتِ دیگربار، آن را برداشت کرد. همین امر این گیاه را برای پروژه‌های احیای جنگل و درمان زمین که با اشکالِ معمول و متعارفِ جنگل‌داری و کشاورزی تخریب می‌شوند، مناسب می‌سازد.

سرخس براکن

برخی از گیاهان به گونه‌ای شگفت‌آور در شرایط و محیط‌های سمی رشد می‌کنند. سرخس براکن نیز که گونه‌ای از علف هرز است، توانایی شگفتی در رشد در خاک‌های آلوده به فلزات سنگین، همچون سرب، نیکل، کادمیوم، مس و آرسنیک دارد.
دانشمندان از این گیاه برای حذف فلزات سنگین از مناطق صنعتی آلوده استفاده می‌کنند، زیرا این گیاه مواد سمی را به عنوان خاک جذب کرده و آن‌ها را در بافت خود می‌اندوزد. وقتی این گیاه بالغ می‌شود، برداشت شده و در نهایت سوزانده می‌شود. خاکستر این گیاه حاوی مقادیر بسیاری از فلزات گران‌بهاست که برای کاربردهای دیگر بازیافت می‌شوند.

شاه‌بلوط

این گیاه نیز مانند گندم چندساله، پتانسیل آن را دارد که در دسته‌ی خوراک‌هایی که منبع اصلی خوراک به شمار می‌روند، قرار گیرد که همین امر باعث بهبود کیفیت محیط زیست به جای اُفت و نابودیِ آن می‌شود.
درختان شاه‌بلوط درختان عظیمی هستند که برای صدها سال زنده می‌مانند و برخلاف بسیاری از فرآورده‌های دیگر، پروتئین نسبتاً پایین داشته و سرشار از کربوهیدرات‌ها هستند. ارزش خوراکی شاه‌بلوط تقریباً برابر سیب‌زمینی است. شاه‌بلوط کالری بالا و پروتئین کمی دارد، که این ویژگی آن را به منبع ثابت و مناسب خوراک تبدیل می‌کند.
درختان شاه‌بلوط در مناطق خشک و خاک‌های نابارور رشد می‌کنند .بنابراین، پتانسیل آن را دارند که زمین‌های کشاورزیِ حاشیه‌ای را به پهنه‌های جنگلی بسیار مولد و زاینده تبدیل کنند.


برگرفته از : خبرگزاری دانشجویان ایران (ایسنا)
ویرایش و آماده‌سازی : امیریاشار فیلا