■ عاشـقانه در خـانه‌ی شیـخ‌بهـایی بخش عمومی

«خرافاتى نیستم، اما وقتى به گذشته و سرنوشتى که برایمان رقم خورد فکر می‌‌کنم، احساس می‌‌کنم در وراى همه‌ی آن رخدادها، یک نیرو و یک اراده‌ی والا نهفته بود. چه شد که این خانه، آن همه حوادث ویرانگر را از سرگذراند و تاب آورد؟ فکرش را بکن: چهارصد سال! کم نیست.»

«وقتى صدام، موشک‌اندازى را شروع کرد، این محله زیر و زبر شد؛ خانه‌ها ویران شدند؛ ستون‌هاى مسجدجامع فروافتادند؛ تاق‌هاى بازار سلجوقى از هم شکافتند؛ اما این خانه تنها شیشه‌هایش شکست! اصلاً چه کسى ما تهرانى‌زاده‌ها را از آپارتمان‌مان در مونیخ به اصفهان کشاند و در خانه‌ی شیخ جا داد؟»

این‌ها را خانم جلالى می‌‌گوید؛ کنار همسرش و رو به پنجره‌اى که در نگاه او زیباترین پنجره‌ی دنیاست. در قاب این پنجره هیچ نیست، مگر گنبد مسجدجامع و مناره‌هایش.

شیخ‌بهایى این گنبد را هر روز می‌‌دیده، گنبد نیز شیخ را بسیار دیده؛ هم او را، هم میرداماد را، هم میرفندرسکى را، هم ملاصدرا را... آه، خداى من! امروز بر درى کوبیدم که کوبه‌اش سردىِ آهن را به گرماى دستان صدرالمتألهین سپرده.

تلفن زنگ می‌‌زند و دقایقى به حرف‌هاى مادرانه می‌‌گذرد ... «دختر بزرگم بود. هر روز از آلمان زنگ می‌‌زند که حال من و آقا را بپرسد. از وقتى آقا چشمش را عمل کرده، خیلى دلواپس است. آن دو تاى دیگر هم همین‌طور. هر سه‌تایشان مقیم آلمان هستند، هر سه تا شوهر آلمانى دارند و هر کدام‌شان دو پسر! تقدیر را می‌‌بینى؟ به خاطر همین دختر بزرگم که با شوهرش مستندهاى فرهنگى می‌‌سازد، گاه‌وبى‌گاه به اصفهان می‌‌آمدیم و همین شد که این خانه را خریدیم ... آقا! امروز خیلى ساکتى،
شما هم یک چیزى بگو.»

عبدالعظیم جلالى فراهانى بیش از آن که با زبانش سخن بگوید، با چشمان نافذ و ژرفاى نگاهش حرف می‌‌زند. چهارده سال پیش که این خانه را خرید، نه فقط اندوخته‌ی سالیان عمر را، که از پس سال‌ها تدریس در دانشگاه بدست آورده بود به پایش ریخت، بلکه هر چه رمق به تن داشت، صرف تعمیرش کرد. آن هنگام 67 ساله بود؛ اما گویى عشق به شیخ و خانه‌اش، نیروى جوانى را در وجودش زنده کرده بود.

«کارگرها به این راحتى کار نمی‌‌کردند. حق هم داشتند، این خانه، سراسر مخروبه بود. زیرزمینش تا سقف پر از خاک شده بود. فرغون‌فرغون خاک پر می‌‌کردند و می‌‌بردند سر کوچه تا با ماشین ببرند. یک در و پنجره‌ی سالم برای خانه نمانده بود. این گچ‌برى‌ها مثل تاریکى شب سیاه بود. اگر خودم آستین بالا نمی‌‌زدم و بالای سرشان نمی‌‌ایستادم و شب و روز کار نمی‌‌کردم، کار تمام نمی‌‌شد.»

و به‌راستى این شیخ چه‌کسی بود که باید این همه عشق به پاى خانه‌اش ریخت؟ این شیخ نیز همچون آقا و خانم جلالى از دوردست آمده بود: در بعلبکِ لبنان دیده به جهان گشود، اما در ایران پرورش یافت. خانواده‌اش از سرشناسانِ شیعیان لبنان بودند و چون با بى‌مهرى حکومتِ سنى‌مذهب عثمانى روبه‌رو شدند، به امید آزادى در قلمروی دولت شیعه‌مذهبِ صفوى، به ایران کوچیدند و دیری نپایید که به دربار صفوى نزدیک شدند.

شیخ‌بهایى، کودکى و جوانى را در قزوین سپرى کرد و چون شاه‌عباسِ بزرگ پایتخت را از قزوین به اصفهان برد، به این شهر آمد و در مقام مشاور شاه، شهرسازى اصفهان و تقسیم آب زاینده‌رود را پى‌ریخت. در واقع، آنچه اصفهان را به جایگاه نصف‌جهانی رساند و نشاند، قدرت و ثروت شاه و نبوغ شیخ بود. در زمان خود، کشکولى از دانش‌های گوناگون بود؛ چندان‌که در فلسفه، فقه، کلام، تفسیر قرآن، شعر و ادب، نجوم، ریاضیات و معمارى تبحر فراوان داشت. اما خلقیاتش با محیطِ پرطمطراق و آکنده از
دسیسه‌ی دربار صفوى جور درنمی‌‌آمد. از همین رو، یک‌چند مناصب دولتى، از جمله شیخ‌الاسلامیِ‌ دربار را وانهاد و در رختِ درویشان در مصر و حجاز و عراق و شام و سیلان به گردش درآمد. آنگاه به ایران بازآمد؛ این بار نه در قامت دیوان‌سالارى سیاست‌پیشه یا مهندسى پرجنب‌وجوش، که در کسوت عارفى درویش‌مسلک.

واپسین سال‌هاى زندگی‌اش آغشته به عطر عرفان بود و بس؛ و این عرفان بعدها در پندار و کردار شاگردانش جلوه‌گر شد، شاگردانى که سرآمدشان صدرالمتألهین شیرازى، تأثیرگذارترین فیلسوف چند سده‌ی اخیر ایران است. مرگ شیخ به سال 1031 هـ.ق. در اصفهان رخ داد و چون تولدش را در 953 نوشته‌اند، هنگام مرگ 78 ساله بود. پیکر او را در میدان نقش‌جهان با شکوه تمام تشییع کردند، و آن‌گونه که اسکندربیک منشى، مورخ رسمی‌ شاه‌عباس نوشته، ازدحام «وضیع و شریف» از پى جنازه‌ی او، جاى سوزن
‌انداختن در آن میدانِ فراخ باقى نگذارده بود.

پیکرش را طبق وصیتش به مشهد بردند و کنار بارگاه امام هشتم، در جایى که اکنون رواق شیخ‌بهایى خوانده می‌‌شود، به خاک سپردند.

روزى که برفتند حریفان پى هر کار / زاهد سوى مسجد شد و من جانب خمار

من یار طلب کردم و او جلوه‌گه یار / حاجى به ره کعبه و من طالب دیدار

او خانه همی‌ جوید و من صاحب خانه

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

ـ نوشتار، برگرفته از : پایگاه اینترنتی روزنامه‌ی مردم‌سالاری

www.mardomsalari.com ، 3 اردیبهشت 1391

ـ عکس‌ها، برگرفته از : وبگاه خبرگزاری مهر

http://www.mehrnews.com/fa/NewsDetail.aspx?NewsID=812331 ، 21 دی 1387

نویسنده و عکاس : حمیدرضا حسینى

ویراستار : امیریاشار فیلا

 

 

 

 

 

برای آگاهی بیش‌تر در همین زمینه :

 

ـ http://www.mehrnews.com/fa/NewsDetail.aspx?NewsID=1038025

ـ http://www.mehrnews.com/fa/NewsDetail.aspx?NewsID=859441

ـ http://www.mehrnews.com/fa/NewsDetail.aspx?NewsID=842524

ـ http://www.mehrnews.com/fa/NewsDetail.aspx?NewsID=835689

ـ http://www.mehrnews.com/fa/NewsDetail.aspx?NewsID=809871

ـ http://www.mehrnews.com/fa/NewsDetail.aspx?NewsID=810980

ـ http://www.mehrnews.com/fa/NewsDetail.aspx?NewsID=808923

ـ http://www.mehrnews.com/fa/NewsDetail.aspx?NewsID=807574

ـ http://www.mehrnews.com/fa/NewsDetail.aspx?NewsID=806789

ـ http://www.mehrnews.com/fa/NewsDetail.aspx?NewsID=807897

ـ http://www.mehrnews.com/fa/NewsDetail.aspx?NewsID=805585

ـ http://www.mehrnews.com/fa/NewsDetail.aspx?NewsID=804634

ـ http://www.mehrnews.com/fa/NewsDetail.aspx?NewsID=804313

ـ http://www.mehrnews.com/fa/NewsDetail.aspx?NewsID=803311

ـ http://www.mehrnews.com/fa/NewsDetail.aspx?NewsID=794324

ـ http://www.mehrnews.com/fa/NewsDetail.aspx?NewsID=787748

ـ http://www.mehrnews.com/fa/NewsDetail.aspx?NewsID=789430

ـ http://www.mehrnews.com/fa/NewsDetail.aspx?NewsID=788673