■ تازه‌ترین خبر درباره‌ی ماه‌نورد چینی + نگاهی به شماره‌ی بهمن‌ماه مجله‌ی «نجوم» بخش عمومی

ـ ماه‌نورد چینی ناکام ماند

ماه‌نورد بی‌سرنشین «یوتو» (YUTU)، نخستین تلاش چینی‌ها بر سطح ماه، بسیار زودتر از زمان تعیین‌شده به خواب رفت.
چینی‌ها برای نخستین‌بار در ۲۳ آذر ۹۲، با فرستادنِ فضاپیمای «چانگ‌ای‌ـ3» (Change-3) به سوی ماه، ردی از دست‌ساخته‌ای چینی بر سطح ماه نشاندند. ماه‌نورد «یوتو» (YUTU)، معروف به «خرگوش یشمی»، بخشی از فضاپیمای «چانگ‌ای‌ـ3» بود که هفت ساعت پساز فرود موفقیت‌آمیز ماه‌نشینِ مادر بر روی ماه، سفر جست‌وجوگرانه‌ی خود را آغاز کرد. مدتِ این مأموریت سه ماه برآورد شده بود، اما اکنون مسئولانِ این پروژه خبر می‌دهند که شاید این ماه‌نورد از کار افتاده باشد.
داستان از این قرار است که در تنها قمر زمین، هر یک شب، به اندازه‌ی نیمی از یک ماه زمینی طول می‌کشد و نبود اتمسفر در ماه، باعث می‌شود که دمای سطح ماه در طول شب از ۹۰درجه به ۱۸۰- درجه کاهش یابد. ماه‌نورد چینی توانست شب نخست را روی تنها قمر زمین با موفقیت به صبح برساند، اما اکنون که نزدیک به شش هفته پس از فرود، شب دوم این سفر آغاز شده، به نظر می‌رسد که دستگاه‌های «یوتو» از کار افتاده باشند.
این ماه‌نورد به گونه‌ای طراحی شده است که در طول شب ماه بتواند با ابزارهایی که روی آن کار گذاشته شده، کار خود را پی بگیرد و در طول روز با پنل‌های خورشیدی، انرژی و کارمایه‌ی لازم را به دست آورد. اما گویی در پی نقص فنیِ پدیدآمده، احتمالِ بیدار شدنِ «یوتو» اندک است و تا پایان این شب طولانی نمی‌توان خبر دقیق‌تری از حال «خرگوش یشمی» چینی‌ها به دست آورد.
برای ارتباط بعدی با این ماه‌نورد، مسئولان پروژه باید ۱۰ روز دیگر صبر کنند؛ چرا که برقراری ارتباط با این ماه‌نورد، هنگامی که شب را روی ماه سپری می‌کند، شدنی نیست.


برگرفته از : وبگاه مجله‌ی «نجوم»
www.nojum.ir


ـ شماره‌ی 235 ماه‌نامه‌ی «نجوم»

شماره‌ی 235 ماه‌نامه‌ی «نجوم» (بهمن 1392) که ویژه‌نامه‌ای با نام و موضوع «ایرانِ فردا» است، سرموقع منتشر شده و از همان دو ـ سه روز آغازین بهمن‌ماه در دست‌رس دوست‌داران و مخاطبانش قرار گرفته است.
در این شماره، گفت‌و‌گوهای انجام‌گرفته با مدیرانِ رصدخانه‌ی ملی ایران، یکی از مسئولانِ پروژه‌ی چشمه‌ی نور ایران و همچنین برنده‌ی جایزه‌ی فیزیک نظری عبدالسلام به چاپ رسیده، و خبر ویژه‌ای نیز از ماهواره‌ی «گایا» منتشر شده است.

در یکی از مقاله‌های برجسته‌ی این شماره از ماه‌نامه‌ی «نجوم»، محمدجواد ترابی به موضوع چشم‌انداز علمی ایران در دهه‌ی پیش‌رو پرداخته، و سند چشم‌انداز، برنامه‌های توسعه، نقشه‌های جامع و اهدافِ سندهای توسعه را در این مقاله‌ی خود بررسی کرده است.

نخستین «گفت‌وگو»ی این شماره از «نجوم»، سیاوش صفاریان‌پور گفت‌و‌گویی با گروه مدیران طرح رصدخانه‌ی ملی ایران انجام داده است. سپهر اربابی در این گفت‌وگو به میزان پیشرفت کار اشاره کرده و از آغاز طراحی مفهومی رصدخانه گفته است. دکتر خسروشاهی نیز از ایجاد زیرساخت‌ها و توجه به پرورش نیروهای کارآمد برای رصدخانه‌ی ملی سخن گفته، و دکتر رضا منصوری نیز خبر از پیشرفت 23درصدیِ پروژه‌ای داده که به گفته‌ی مدیر اجرایی طرح رصدخانه‌ی ملی ایران، هزینه‌ی پیاده‌سازیِ آن 50 میلیون یورو برآورد شده است.

در گفت‌و‌گوی دیگر این شماره‌ی ویژه‌ی «نجوم»، مهدی صارمی‌فر با دکتر جواد رحیقی درباره‌ی شتابگر ملی و طرح سزامی به گفت‌وشنید نشسته است. دکتر جواد رحیقی، که فیزیک‌دان ذرات تجربی است، در این گفت‌وگو درباره‌ی روند توسعه‌ی دو پروژه‌ی یادشده سخن گفته است. دکتر رحیقی هم مسئولیتِ پروژه‌ی چشمه‌ی نور ایران را بر عهده دارد و هم در شورای مرکزی سزامی مسئولیت‌هایی جهانی به عهده‌ی ایشان گذاشته شده است.

سومین گفت‌و‌گوی ویژه‌نامه‌ی «ایرانِ فردا»ی مجله‌ی «نجوم» را رضا امیرارجمند با دکتر یاسمن فرزان، برنده‌ی جایزه‌ی ICTP 2013 انجام داده است. دکتر یاسمن فرزان عضو هیأت علمی پژوهشگاه دانش‌های بنیادی (IPM) است و در زمینه‌ی پدیده‌شناسی فیزیک ذراتِ انرژی‌های بالا کار می‌کند. دکتر فرزان در سال 1387 برنده‌ی جایزه‌ی «دانشگر جوان» از اتحادیه‌ی جهانی فیزیک محض و کاربردی (IUPAP)، و امسال نیز برنده‌ی جایزه‌ی مرکز بین‌المللی فیزیک نظری عبدالسلام (ICTP) شد. این جایزه در آیینی که سال آینده به بهانه‌ی 50سالگی این مرکز در ایتالیا برگزار می‌شود، به او اهدا خواهد شد.

«ایران در اندیشه‌ی تسخیر فضا» عنوان مقاله‌ی دیگری در ویژه‌نامه‌ی «ایران فردا»ی «نجوم» است که در آن، محمدرضا رضایی از چالش‌ها و فرصت‌های برنامه‌ی فضایی ایران گفته است. همچنین، در مطلبی دیگر، برنامه‌های فضایی ایران از گذشته تا امروز مرور شده‌اند.
خبر ویژه‌ی این شماره نیز به ماهواره‌ی «گایا» اختصاص یافته است. «گایا» تلسکوپ فضایی نوینی‌ست که قرار است با دقتی بسیار بالا نقشه‌ی کامل و سه‌بعدیِ ستاره‌های نزدیک کهکشان را بردارد و بنگارد.

فهرستِ کامل مطالب شماره‌ی 235 ماه‌نامه‌ی «نجوم» (ویژه‌نامه‌ی «ایرانِ فردا») را در این نشانی ببینید:

http://www.nojum.ir/fa/magazine/issue/default.aspx





ـ به همت ماه‌نامه‌ی «نجوم»، دو کتاب تازه در زمینه‌ی
اخترشناسی و کیهان‌شناسی منتشر شدند

مجله‌ی «نجوم» در دو دهه‌ی اخیر نقشی درخور ملاحظه در نشر متون و نوشتارهای علمی به زبان فارسی داشته است. در طی بیش از ۲۰ سال انتشار این مجله، بیش از ۱۲۰۰۰ صفحه متن فارسی، به شکل ترجمه یا تألیف، منتشر شده است. دستاورد تلاش بیست‌ساله‌ی تحریریه و ویراستارانِ مجله‌ی «نجوم» گنجینه‌ای است از معادل‌ها و برابرنهادهای فارسی که بسیاری از آن‌ها در میان اخترشناسان و نجوم‌دانانِ ایرانی رایج شده‌اند و در نوشته‌ها و گفته‌ها به کار می‌روند.



پیشنهاد گردآوری و انتشار این واژه‌ها در چهارچوب یک «واژه‌نامه»، نخست در دفتر مجله‌ی «نجوم» مطرح شد. به گفته‌ی دست‌اندرکارانِ مجله‌ی «نجوم»، تجربه‌ی آن‌ها در واژه‌گزینی بیش‌تر از هر چیز مدیونِ سال‌ها نوشتن و ویراستاری در مجله‌ی «نجوم» است. این واژه‌نامه به همت محمدتقی میرترابی و شادی حامدی آزاد گردآوری شده است. معیار گزینش برابرنهاد برای واژه‌های بیگانه در زمینه‌ی شاخه‌های گوناگونِ دانش‌های هم‌بسته با اخترشناسی، در درجه‌ی نخست «تطابق معنا» و «روان بودن» و سپس رواج واژه در میان آماتورها و حرفه‌ای‌ها بوده است. از پافشاریِ نابه‌جا بر به‌کارگیریِ ریشه‌های کاملاً فارسی نیز پرهیز شده است.

کیهان‌شناسی نوین، کمابیش دستاورد ۵۰ سال گذشته‌ی بشر است. از پندارهای اسطوره‌ایِ خودمان مانند زروان، و از کیهان‌شناسیِ ارسطویی و ابوریحان بسیار فاصله گرفته‌ایم. این فاصله تنها در حجم آگاهی‌ها نیست، بلکه در چه‌گونگی نگرش ما به طبیعت است؛ در این است که چه پیوندی‌ست میان مفاهیم ما و طبیعت؟ این بینش مدرن ما را بسیار دورتر از آن برده است که اندیشه‌ی ارسطویی و ابوریحانی می‌توانست! ما هم‌اکنون نه‌تنها از سیاه‌چاله‌ها و افق در کیهان سخن می‌گوییم، نه‌تنها سیاه‌چاله‌ها را می‌بینیم، نه‌تنها از زمان آفرینش کیهانِ خودمان حرف می‌زنیم، بلکه از کیهان‌هایی سخن می‌گوییم که هستند و بی‌شمارند، در بیرون از گیتی ما. این دستاورد بشری چه‌گونه دستاوردی است و چگونه این توانایی‌ها را به دست آورده‌ایم؟ موضوع کتاب «از زروان تا مهبانگ؛ آشنایی با کیهان‌شناسی نوین» این‌گونه پرسش‌ها و کوشش برای یافتن پاسخ آن‌هاست.

کتاب «واژه‌نامه‌ی نجوم» به بهای ۷۰۰۰ تومان، و کتاب «از زروان تا مهبانگ؛ آشنایی با کیهان‌شناسی نوین» به بهای ۱۲۰۰۰ تومان با همکاری «نشر دیبایه» منتشر شده‌اند. کسانی که در جایی غیر از تهران اقامت دارند، با افزودن ۲۰۰۰ تومان به بهای هر یک از این دو کتاب، می‌توانند آن‌ها را به‌طور مستقیم به دفتر ماه‌نامه‌ی «نجوم» سفارش دهند و کتاب‌های خود را با پست سفارشی دریافت کنند.
آگاهی‌های بیش‌تر در این زمینه، در صفحه‌ی «بازارچه»ی ماه‌نامه‌ی «نجوم» یا در بخش «بازارچه»ی وبگاه «نجوم» در دست‌رس است :

http://www.nojum.ir/fa/bazaarche/Book/default.aspx


یکپارچه‌سازی و ویرایش : امیریاشار فیلا