شماره‌ی دویست‌وپنجاه‌دوم ماه‌نامه‌ی «نجوم» با نوشتارهایی گوناگون درباره‌ی اخترشناسی و آسمان شب منتشر شد. گفت‌و‌گو با بابک امین تفرشی، برنده‌ی جایزه‌ی ترویج علم در سال 1394 و مقاله‌ای ویژه به بهانه‌ی یکصدمین سالگرد ارائه‌ی نگره‌ی نسبیت عام اینشتین، از جمله خواندنی‌ترین بخش‌های این شماره‌اند.
در تازه‌های این شماره، نوشتارهایی درباره‌ی جایزه‌ی ترویج علم ایران در سال 1394، کشف نزدیک‌ترین سیاره‌ی فراخورشیدی به زمین، تازه‌ترین دستاوردها درباره‌ی تغییرات آب‌وهوایی بهرام (مریخ) و همچنین دیدار کاوشگر کاسینی با «انسلادوس»، یکی از ماه‌های کیوان (زحل) آمده است.
■ آرام و ژرف
شانزدهمین جایزه‌ی ترویج علم ایران در آیین پایانی هفته‌ی ترویج علم به کنشگران و فعالان این حوزه اهدا شد؛ و امسال نیز همچون سال‌های گذشته، نجوم سهمی از جایزه‌های ترویج علم داشت. در میان جایزه‌های اهداشده، جایزه‌ی کنش‌های نوآورانه‌ی ترویجی، به‌ویژه در زمینه‌ی نجوم، به بابک امین تفرشی، اخترشناس آماتور و سردبیر پیشین ماه‌نامه‌ی «نجوم» و مدیر و بنیادگذار پروژه‌ی جهانیِ «جهان در شب» (توآن) اهدا شد. به این بهانه، در این شماره سیاوش صفاریان‌پور گفت‌وگویی اختصاصی با بابک امین‌تفرشی انجام داده و با او درباره‌ی کارهایش در دو دهه‌ی اخیر و نگاهش به موضوع ترویج علم هم‌سخن شده است. همچنین، در بخش «تازه‌ها»ی این شماره خوانندگان می‌توانند خبر کامل جوایز ترویج علم ایران در سال 1394 را بخوانند.
■ یکصد سال نسبیت عام
پاییز امسال یکصدمین سالگرد ارائه‌ی نگره‌ی نسبیت عام از سوی اینشتین است. به این بهانه، دکتر سپهر اربابی در مقاله‌ای کامل، مروری بر پیدایش نسبیتِ فراگیر یا عام اینشتین و تلاش‌ها برای تأیید آن پرداخته است. در آغاز این مقاله چنین می‌خوتنیم: «100 سال پیش در چنین روزهایی، در نوامبر سال 1915، اینشتین نظریه‌ی نسبیت عام را طی چند مقاله به فرهنگستان علوم پرویس ارائه کرد. این نظریه در راستای اندیشه‌ای بود که به نسبیتِ خاص انجامیده بود؛ این بار با دیدگاهی جامع‌تر. اینشتین بار دیگر دگرگونی و تحولی در جهان دانش‌ها پدید آورد، این بار با دامنه‌هایی بسیار گسترده‌تر. تا به امروز نه‌تنها سر سوزنی از اهمیت نسبیت عام در فیزیک کاسته نشده است، بلکه رد پای آن در همه‌ی شاخه‌های اخترفیزیک و کیهان‌شناسی نیز به چشم می‌خورد. در بسیاری از پدیده‌های اخترفیزیکی اثرات نسبیتی وجود دارد و بدون به‌کارگیریِ معادله‌های نسبیت عام نمی‌توان به توصیف درستی از آن‌ها رسید ...»
■ در جست‌وجوی امواج گرانشی
وجود امواج گرانشی را یکصد سال پیش آلبرت اینشتین در نگره‌ی نسبیت عام مطرح کرد؛ اما تاکنون به کمک آزمایشگاه‌های بزرگ زمینی، آثاری از آن آشکار نشده است. ردیابی امواج گرانشی به دانشمندان کمک می‌کند تا از رازهای بزرگی همچون چیستیِ سیاه‌چاله‌ها پرده بردارند. آذرماه امسال با پرتاب فضاپیمای «ره‌یاب لیسا»، بخشی از تلاش‌های 24ساله‌ی گروهی از دانشمندان و مهندسانِ سازمان فضایی اروپا به سرانجام می‌رسد. این فضاپیما قرار است فن‌آوریِ مورد نیاز برای ردیابی امواج گرانشی را در فضا بیازماید. محمدرضا رضایی در این مقاله نگاهی انداخته به این مأموریت فضایی و فن‌آوری‌های مهمِ به‌کاررفته در این کاوشگر را توضیح داده است.
■ پایان سرگردانی
تماشای آسمانِ پُرستاره‌ی شب همیشه الهام‌بخش بسیاری از رصدگران و دوست‌دارانِ نجوم و اخترشناسی بوده است. در این میان، شهاب‌هایی گه‌گاه در آسمان ناگهان درخشان و سپس خاموش می‌شوند. داستان هنگامی پُرکشش و هیجان‌انگیز می‌شود که در یک روز و ساعتِ ویژه، شمار شهاب‌ها در آسمان بسیار زیاد می‌شود. محمد نیلفروشان در نوشتاری در این شماره از «نجوم»، به ماجرای شکل‌گیریِ و سرگذشتِ ذره‌های کوچکی پرداخته است که قدمتی به اندازه‌ی تاریخ منظومه‌ی خورشیدی دارند و با برخورد به اتمسفر زمین و تبدیل به شهاب، پرونده‌شان برای همیشه بسته می‌شود.
■ ده مأموریت نجومی
رصد آسمان پاییزی در شب‌های سرد و طولانیِ آن، لذتِ رصد را دوچندان می‌کند. از همین رو، در این شماره‌ی «نجوم» نوشتاری رصدی به قلم محمدصالح تیمار منتشر شده است که در آن، 10 جرم جذاب و دیدنیِ آسمانِ پاییز معرفی شده‌اند و برای رصد آن‌ها نیز راه‌نمایی‌هایی آورده شده است. ابزار مناسب برای رصد این جرم‌ها، دوربین‌های دوچشمی و تلسکوپ‌های میانگین‌اندازه هستند و به ابزار‌های بسیار بزرگ نیاز نیست. همچنین، این جرم‌ها به گونه‌ای برگزیده شده‌اند که خوانندگانِ ماه‌نامه‌ی «نجوم» و دوست‌دارانِ آسمان شب برای رصدشان، با کمک گرفتن نقشه‌ی آسمان کار سختی در پیش نداشته باشند.
برگرفته از :
وبگاه ماه‌نامه‌ی «نجوم»ویرایش و آماده‌سازی :
امیریاشار فیلا به دوست‌دارانِ موضوع گفت‌وگوی این شماره از «نجوم» پیشنهاد می‌کنم
این نوشتار را هم بخوانند و
این پادکست را هم گوش بدهند.
