■ رازگشایی دانشمند ایرانی از چرایی کج بودنِ مدار ماه بخش عمومی

کج بودنِ مدار ماه همواره برای دانشمندان جای پرسش بود و آن‌ها پیوسته می‌کوشیدند عوامل تأثیرگذار بر آن را شناسایی کنند. اکنون یک دانشمند ایرانی پاسخ این معما را یافته است. پژوهش‌های تازه‌ی دکتر کاوه پهلوان، دانشمند ایرانی علوم سیاره‌شناسی رصدخانه‌ی «Côte d'Azur»، واقع در نیس در فرانسه نشان می‌دهد که کج بودنِ شگفتِ مدار ماهِ زمین، پیامد اثراتِ گرانشیِ ناشی از صخره‌های عظیمی است که از کنار زمین می‌گذشته‌اند و سرانجام به سیاره‌ی مادر برخورد کرده‌اند.
دانشمندان پیش‌تر به چه‌گونگی شکل‌گیری ماه پی برده بودند. بر پایه‌ی این یافته، صخره‌ی عظیمی در حد و اندازه‌ی مریخ که آن را «Theia» نامیده‌اند، به زمینِ تازه‌زاده‌شده برخورد کرد. این برخورد ۴.۵ میلیارد سال پیش روی داد که در پی آن، جرمی از زمین جدا شد که اکنون آن را ماه می‌نامیم.
اما نکته‌ی شگفت‌آور این است که مدار ماهِ زمین در مقایسه با زمین شیبی ۵درجه‌ای دارد. بررسی‌های پیشین نشان می‌داد که این شیب باید ۱۰ بار کم‌تر باشد. سردرگمی دانشمندانی که این موضوع را بررسی می‌کردند، تا آن اندازه بود که عنوان «مسأله‌ی شیب ماه» را برای آن برگزیده بودند.

اکنون بر پایه‌ی مطالعه‌ی جامع این دانشمند ایرانی، می‌توان تکانه‌های گرانشی ماه را عامل اصلی کج بودنِ مدار ماه نسبت به دانست. پژوهش‌های تازه‌ی دکتر کاوه پهلوان نه‌تنها به این چیستان پاسخ می‌دهد، بلکه سرنخ‌هایی نیز درباره‌ی میزان طلا، پلاتینیوم و دیگر فلزاتی که در لایه‌های بیرونی زمین وجود دارد، پیش روی دانشمندان می‌گذارد.
این دانشمند ایرانی برای رازگشایی از معمای کج بودنِ مدار ماه، از مدل‌های رایانه‌ایِ سامانه‌ی خورشیدی بهره جُست و کار خود را با همانندسازیِ گردش ماه به گرد زمین آغاز کرد. این همانندسازی‌ها صخره‌هایی با جرم توده‌ی معادل ۷۵صدم تا ۱.۵ برابر جرم توده‌ی زمین را دربرمی‌گبرند. برای دریافتِ به‌تر این موضوع کافی‌ست بدانیم که جرم توده‌ی ماه حدود ۱.۲درصد جرم توده‌ی زمین است.
تا پیش از برخورد این صخره‌های عظیم به زمین، آن‌ها بارها از کنار سیاره‌ی ما گذر کرده بودند. دانشمندان شمار این گذرهای نزدیک را تا هزاران بار می‌دانند. به باور دکتر پهلوان و همکارانش و به احتمال بسیار، ده‌ها میلیون سال پس از شکل‌گیریِ ماهِ زمین، گذر این اجرام فضایی از کنار آن، بر زاویه‌ی مداریِ آن تأثیر گذاشته و موجب انحراف آن شده است و در نتیجه ماه را به این شکل می‌بینیم.
یافته‌ی اخیر دکتر پهلوان همچنین نشان می‌دهد که برخورد عظیمی که به شکل‌گیریِ ماه انجامیده ، احتمالاً در اواخر دوران پیدایش زمین رخ داده است.
جزییات پژوهش اخیر دکتر پهلوان به خاطر اهمیت بالایی که دارد، در نشریه‌ی معتبر «نیچر» به چاپ رسیده است.

برگرفته از : خبرگزاری مهر و phys.org
ویرایش و آماده‌سازی : امیریاشار فیلا