■ نماهایی کم‌یاب از پدیده‌ی گذر سه‌گانه‌ی ماه‌های سیاره‌ی برجیس بخش عمومی

تلسکوپ فضایی هابل عکس‌های تازه‌ای از سیاره‌ی برجیس (مشتری یا ژوپیتر) گرفته است که در آن‌ها سه قمر از چهار قمر گالیله‌ایِ برجیس دارند از جلوی این سیاره‌ی غول‌پیکر می‌گذرند و سایه‌ی خودشان را بر پیکره‌ی گازیِ آن می‌اندازند. این پدیده یک یا دو بار در هر ده سال رخ می‌دهد و چنین تصویرهایی از سیاره‌ی برجیس به‌دشواری دیده می‌شوند. این سه قمر: «یو» (Io)، «کالیستو» (Callisto) و اروپا (Europa)، ۱۶ بهمن ۹۳ از دید بیننده‌ی زمینی در حال گذر از جلوی سیاره‌ی مادر خود (برجیس) بوده‌اند.
هر کدام از این قمرها در تصویر منتشرشده‌ی تلسکوپ هابل، رنگ مشخصی دارد: «کالیستو» قهوه‌ای‌رنگ و پر از عوارض رویه‌ایِ به‌جامانده از برخوردهای قدیمی است؛ سطح صاف و صیقلی و یخی «اروپا» به رنگ سفید ـ زرد است؛ «یو» نیز به‌خاطر آتش‌فشان‌های فراوانش، چهره‌ای کم‌وبیش نارنجی‌رنگ دارد.

ـ عکس‌هایی از لحظه‌های آغازین گذر (چپ) و لحظه‌های پایانی گذر (راست)

این هم‌زمانی ۴۲ دقیقه به طول انجامید. در طول این مدت، چهارمین قمر گالیله‌ایِ برجیس، «گانیمد» (Ganymede)، به‌خاطر فاصله‌ی بیش‌تر از سیاره‌ی مادر، در میدان دید هابل نبود.
دوره‌ی تناوب گردش «یو» به گِرد برجیس، ۱.۸ روز، دوره‌ی تناوب «اروپا» ۳.۶ روز، و دوره‌ی تناوب «کالیستو» و «گانیمد» به‌ترتیب ۷.۲ و ۱۶.۷ روز است. از همین رو، هم‌زمان شدنِ گذر سه قمر از جلوی سیاره‌ی برجیس، پدیده‌ای نادر و هیجان‌انگیز برای رصدگران و پروژه‌ای جذاب برای عکس‌برداریِ هابل است.
برای رصد چنین پدیده‌هایی از روی زمین، تلسکوپ‌هایی کم‌وبیش نیرومند‌ نیاز است؛ اما این شب‌ها به‌آسانی با چشم برهنه و بی‌ابزار می‌توان سیاره‌ی برجیس را در آسمان دید. برجیس اکنون در مدار خودش در نقطه‌ی مقابل خورشید است و به همین دلیل در سراسر شب در آسمان دیده می‌شود و در ارتفاع بالا می‌درخشد. این شب‌ها می‌تواند به‌ترین زمان سال برای رصد و پایش برجیس در آسمان شب باشد: کمی پس ار فرونشستنِ خورشید، سیاره‌ی ناهید (زهره) در باختر آسمان دیده می‌شود، بهرام (مریخ) نیز کمی بالاتر از ناهید قرار دارد. کیوان (زحل) ساعتی مانده به برآمدنِ آفتاب و تیر (عطارد) نزدیک به ۴۰ دقیقه پیش از دمیدنِ خورشید در خاور آسمان خودشان را نشان می‌دهند. اما این تنها سیاره‌ی برجیس است که تقریباً در همه‌ی مدتِ میان زمانِ غروب تا هنگام طلوع خورشید، در آسمان شب خودنمایی می‌کند.

ـ تصویر قمر «اروپا» (Europa) آن‌گونه که فضاپیمای «گالیلئو»ی ناسا ثبت کرده است

ـ تصویر قمر «کالیستو» (Callisto) آن‌گونه که فضاپیمای «گالیلئو»ی ناسا ثبت کرده است

ـ تصویر قمر «یو» (Io) آن‌گونه که فضاپیمای «گالیلئو»ی ناسا ثبت کرده است



برگرفته از :
www.gizmag.com
منبع اصلی :
www.spacetelescope.org
آماده‌سازی و ویرایش : امیریاشار فیلا
آگاهی‌های پایه درباره‌ی برجیس (مشتری) :
www.haftaseman.ir