به گزارش خبرنگار مهر، «خشکسالی اقتصادی ـ اجتماعی ایران: چالش‌های یک ملت ورشکسته‌ی آبی» عنوان مقاله‌ی علمی سه استاد ایرانی دانشگاه‌های انگلستان و آمریکاست که در تازه‌ترین شماره‌ی نشریه‌ی علمی «مطالعات ایران» چاپ شده است.
این مقاله که دستاورد همکاری پژوهشی دکتر کاوه مدنی (امپریال‌کالج لندن)، امیر آقاکوچک (دانشگاه کالیفرنیا در ایرواین) و علی میرچی (دانشگاه تگزاس در ال‌پاسو) است، ۱۷ عامل و شتاب‌دهنده‌ی اصلی را برای گرفتاری‌های کنونی آب کشور شناسایی و معرفی می‌کند.
این عوامل این‌ها هستند :
۱. افزایش شتابنده‌ی جمعیت
۲. مهاجرت و گسترش شهرنشینی
۳. زیرساخت‌های ناکافی برای توزیع آب
۴. افت کیفیت آب
۵. کشاورزی ناکارآمد
۶. رویای خودبسندگی در مواد خوراکی
۷. افزایش تقاضای آب
۸. ارزان بودنِ آب و انرژی
۹. سدسازی بی‌رویه
۱۰. چاه‌های عمیق
۱۱. خشکسالی
۱۲. سیل
۱۳. تغییر اقلیم
۱۴. عطش توسعه و «مأموریت هیدرولیکی (آبی)» ناتمام
۱۵. تحریم‌ها و ناپایداری و بی‌ثباتی اقتصادی
۱۶. ساختار نامناسب حکم‌رانی آب
۱۷. سطح پایین هوشیاری و آگاهیِ زیست‌محیطی
در بخشی از مقاله با عنوان «طبیعی یا انسانی؟» این سه پژوهشگر ایرانی این نکته را یادآوری می‌کنند که با آن که تغییرات متغیرهای اقلیمی و خشک‌سالی‌های پیاپی و حتا تحریم‌های اقتصادی فشار بر منابع آبی ایران را افزایش داده‌اند، وضعیت کنونی آب ایران، پیامد سال‌ها مدیریتِ نامناسب بر اساس درکی نادرست از مفهوم توسعه است. بنا بر این نظریه، خشکسالی ایران از نوع «خشکسالی انسانی» یا «خشکسالی اقتصادی ـ اجتماعی» است که به خاطر بیش‌تر شدنِ تقاضای آب از توان منابع آبی کشور، رخ داده است.
کاوه مدنی، یکی از دانشمندانِ جوان و برتر علوم زمین در سال ۲۰۱۶ که هدایت این گروه پژوهشی را بر عهده داشته است، در گفت‌وگو با خبرنگار مهر گفت: خشکسالی انسانی یا اقتصادی ـ اجتماعی از دیگر خشک‌سالی‌های شناخته‌شده در علوم آب، مانند خشکسالی هواشناختی، خشکسالی آبی یا هیدرولوژیکی و خشکسالی کشاورزی جدی‌تر است؛ چرا که این نوع خشکسالی مانند دیگر خشکسالی ها با افزایش بارش از میان نخواهد رفت.
به باور این استاد شناخته‌شده‌ی بین المللیِ مدیریت منابع آب، بی کاهش جدی مصرف آب در سطح ملی نمی‌توان به از بین رفتن خشکسالی اقتصادی ـ اجتماعی ایران امید داشت؛ اما متأسفانه به جای کاهش مصرف هنوز به دنبال افزایش عرضه‌ی آب از راه شیرین کردنِ آب شور و انتقال آب و حتا آب‌های زیرزمینی ژرف هستیم.
به گفته‌ی این گروه پژوهشی، ایران از سندروم «ورشکستگی آبی» رنج می‌برد. به سخن دیگر، منابع موجود آب ایران که به خاطر اثرات اقلیمی و انسانی از گذشته نیز محدودتر شده‌اند، دیگر نمی‌توانند پاسخ‌گوی نیازهای رو به افزایش بخش آب باشند. از لحاظ علمی با کاهش جدی تقاضای آب و افزایش بهره‌وری آب می توان ایران را از حالت ورشکستگی آبی بیرون کشید. اما به عقیده‌ی نویسندگانِ این مقاله‌ی پژوهشی، نداشتن درک و دریافتی درست از ریشه‌های مشکلات آبی ایران، ساختار نامناسب و نامطلوب حکم‌رانی و برنامه‌ریزی آب، ناهماهنگی متولیان بخش آب کشور با دیگر بخش‌های دولت که اثرات مستقیم بر بخش آب دارند (همچون اقتصاد، شهرسازی، مسکن، صنعت و …) و هزینه‌های سیاسی تغییرات بنیادین مورد نیاز در بخش آب (همچون افزایش بهای آب و برق) مانع از هرگونه تغییر معنادار عملی در شرایط کنونی می‌شود.
این کارشناسان با یادآوری بسته‌ی ده‌گانه‌ی پیشنهادشده در پژوهش‌های پیشین برای حل مشکلات آب کشور، این نکته را یادآور می‌شوند که هر گونه تلاش برای حل مشکلاتِ موجود می‌باید با رویکرد مدیریتِ تلفیقی (پورتفلیویی) انجام پذیرد. بر پایه‌ی این رویکرد، با اجرای راهکارهای متعدد به صورت هم‌زمان و موازی می‌توان مسیر حل مشکلات پیچیده را هموار ساخت.
این مقاله این‌جا در دست‌رس است.
برگرفته از : خبرگزاری مهر
ویرایش : امیریاشار فیلا
|
|
