گزارشی از برنامه‌ی خانواده‌ی بزرگ «نجوم» در بام تهران، هشتم اردیبهشت 91، هم‌زمان با روز جهانی نجوم ...
آسمانِ زیبا، بی‌کران، رازآمیز و همیشه در دیدرس، علاقه‌ی مشترک و پیوندگاهِ شمار فراوانی از دوستدارانِ شاخه‌های گوناگونِ دانش اخترشناسی‌ست؛ دانشی دیرینه که قدمتش به روزگاران باستان بازمی‌گردد، و همواره تشنگان و جویندگان دانش و زیبایی را همچون اعضای خانواده‌ای بزرگ، گرد هم آورده و با یکدیگر پیوند داده است.
در دنباله‌ی برگزاری برنامه‌های علمی ـ ترویجی ماهنامه‌ی «نجوم»، هشتم اردیبهشت 91، یکی از باشکوه‌ترینِ این برنامه‌ها به مناسبت «روز جهانی نجوم» در ایستگاهِ شماره‌ی یک توچال (بام تهران) برگزار شد.
ماهنامه‌ی «نجوم» پیش از این برنامه و در یک سال گذشته نیز چند برنامه‌ی ترویجی ـ علمی را در بام تهران برگزار کرده بود؛ از جمله برنامه‌ی رصد آسمان و پخش فیلم در «شب یوری» (24 فروردین 91)، رصد ماه‌گرفتگی نوزدهم آذرماه 90، و چندین برنامه‌ی رصد همگانی دیگر.
برنامه‌ی هشتم اردیبهشت 91 نیز به همت دست‌اندرکارانِ ماهنامه‌ی «نجوم» و با حمایت مؤسسه‌ی «طبیعت آسمان شب» به مدیریت آقای بهرنگ امین‌تفرشی، انجمن نجوم ایران، مجموعه‌ی تفریحی ـ فرهنگی تله‌کابین توچال و سازمان فضایی ایران، هم‌زمان با رزو جهانی نجوم از ساعت 10 صبح تا ساعت 23 برگزار شد. این برنامه دربردارنده‌ی بخش‌های گوناگونی بود، همچون:
ـ سفری از زمین تا کیهان
یکی از جالب‌ترین بخش‌های این گردهمایی نجومی، گالری تصاویر «از زمین تا کیهان» بود، که با همکاری انجمن علمی دانشکده‌ی مهندسی هسته‌ای و فیزیک دانشگاه صنعتی امیرکبیر (پلی‌تکنیک تهران) آماده و فراهم شده بود؛ و گروهی از اخترشناسانِ آماتورِ، درباره‌ی این تصاویر زیبا به بازدیدکنندگان توضیحات لازم را ارائه می‌دادند.
ـ تلسکوپ‌هایی رو به آسمان
برنامه‌ریزی شده بود تا ابزارهای رصدی مانند دوربین دوچشمی و تلسکوپ در محل رصد استقرار یابند. با این تمهیدات، 14 رصدگر به سرپرستی آقای فرزاد زمان‌فر از نخستین ساعت برنامه میزبان افرادی بودند که شماری از آن‌ها نخستین بار بود که از پشت چشمی تلسکوپ به دوردست‌های آسمان نگاه می‌کردند. گاهی هم سوژه‌هایی زمینی مانند ایستگاه‌های تله‌کابین توچال در میدان دید این ابزارهای نجومی قرار می‌گرفتند. در بخشی از برنامه‌ی رصد نیز
این ابزارها با نصب فیلترهای مخصوص رصد خورشید، میزبان و پذیرای مشتاقانِ تماشای خورشیدِ فروزان بودند. وجود تعدادی لکه‌ی خورشیدیِ بزرگ بر چهره‌ی گوی فروزانِ منظومه‌ی خورشیدی باعث جذاب‌تر شدن این رصد شد.
پس از نیم‌روز و با پدیدار شدنِ همدم دیرینِ زمین در آسمان، شماری از تلسکوپ‌ها سرگرم رصد قمر زیبای زمین شدند. شور و هیجان افراد پس از قرار گرفتن پشت چشمی ابزارهای نجومی و دیدن چهره‌ی دیگرگونه‌ای از ماه و خورشید، بسیار دیدنی و وصف‌ناپذیر بود.
پس از تاریک شدنِ آسمان نیز تعدادی از چراغ‌های ایستگاهِ شماره‌ی یکِ مجموعه‌ی توچال خاموش شد تا رصدگران بتوانند به رصدِ سیارات و اجرام غیرستاره‌ایِ پرنور آسمان بپردازند. با تاریک‌تر شدنِ هوا، مشتاقانِ بیش‌تری پشت هر یک از ابزارهای آسمان‌کاوی صف بستند تا رصد اجرام آسمانی را تجربه کنند.
یکی از جالب‌ترین تلسکوپ‌های مستقر در محل برگزاری برنامه، از آنِ یکی از میهمانان بود. وی تلسکوپ 18 اینچی و عدسی‌های دست‌ساز خود را به همراه آورده بود و در کنار دیگر تلسکوپ‌ها، نمایشگاهی کوچک از ابزار و ادوات نجومی دست‌ساز خود ترتیب داده بود.
سرپرست گروه رصدی روز نجوم، همان‌گونه که گفته شد، آقای فرزاد زمان‌فر بود؛ و خانم‌ها و آقایان: سهیل اربابی، علیرضا محسنی مطلق، مریم صالحی، داوود منصوری، فرجادفر، پاشا مجیدی، طاها قوچکانلو، علیرضا جوادی، مهرداد صمدی و شماری از همکاران موسسه‌ی طبیعت آسمان شب در برگزاری این بخش از برنامه همکاری داشتند.
ـ غرفه‌های نجومی
غرفه‌های نجومی بخش دیگری از برنامه‌ی روز نجوم در بام تهران بودند؛ به این شکل که گروه‌ها و مراکز و مؤسس‌های فعال و موفق نجومی در قالب 36 غرفه‌ی نجومی برای این روز آماده و سامان‌دهی شده بودند و هر یک از غرفه‌ها به توضیح بخشی از دانش اخترشناسی و یا فعالیت‌های منجمان آماتور یا حرفه‌ای می‌پرداخت. غرفه‌های حاضر در این برنامه، عبارت بودند از:
ـ غرفه‌ی ماهنامه‌ی «نجوم»
ـ غرفه‌ی شرکت تله‌کابین توچال
ـ غرفه‌ی رصدخانه‌ی ملی ایران
ـ غرفه‌ی گروه غیرحرفه‌ای رؤیت هلال ماه (UGCS)
ـ غرفه‌ی انجمن نجوم ایران
ـ غرفه‌ی مؤسسه‌ی «طبیعت آسمان شب»
ـ غرفه‌ی فروشگاه پیکسل
ـ غرفه‌ی شرکت سامیانگ
ـ غرفه‌ی ساعت آفتابی
ـ غرفه‌ی اکوکمپ متین‌آباد
ـ غرفه‌ی شرکت نادکو
ـ غرفه‌ی انتشارات گیتاشناسی
ـ غرفه‌ی آلودگی نوری
ـ غرفه‌ی صور فلکی و مدل ماه و دایرةالبروج («انجمن نجوم ماژلان»)
ـ غرفه‌ی پرسش و پاسخ
ـ غرفه‌ی تاریخ نجوم (گروه نجوم فرهنگ‌سرای شفق)
ـ غرفه‌ی طاها در کهکشان
ـ غرفه‌ی نانو و فضا («گروه ریشتر»)
ـ غرفه‌ی «گروه سپهر»
ـ غرفه‌ی مرکز نجوم شهرری
ـ غرفه‌ی منظومه‌ی خورشیدی
ـ غرفه‌ی گذر زهره
ـ غرفه‌ی نجوم دانشگاهی (دانشگاه صنعتی شریف)
ـ غرفه‌ی خورشید و گرفت‌ها(دانشگاه علوم و تحقیقات)
ـ غرفه‌ی تحول ستاره‌ها (دانشگاه علوم و تحقیقات)
ـ غرفه‌ی سحابی‌ها (دانشگاه علوم و تحقیقات)
ـ غرفه‌ی شهاب‌ها و دنباله‌دارها (دانشگاه علوم و تحقیقات)
ـ غرفه‌ی شفق قطبی (دانشگاه علوم و تحقیقات)
ـ غرفه‌ی نظریه‌های پیدایی جهان (دانشگاه علوم و تحقیقات)
ـ غرفه‌ی فضا (دانشگاه علوم و تحقیقات)
ـ غرفه‌ی کهکشان‌ها و کیهان‌شناسی و اخترزیست‌شناسی («گروه ستاره‌شناسان برساوش»)
ـ غرفه‌ی نشانه‌های نجوم در قرآن مجید (دانشگاه آزاد تهران‌جنوب)
ـ غرفه‌ی کودکان
ـ غرفه‌ی ستاره‌های آسمانی
ـ غرفه‌ی مجله‌ی «لذت فیزیک»
در کنار این غرفه‌ها، کافه‌ی نجومی نیز میزبان میهمانان برنامه‌ی روز نجوم بود و با کیک شکلاتی با طعم زحل، کیک تیرامیسو از ماه، هات‌چاکلتِ فضایی، انواع چای با طعم‌های نجومی، موکای خورشیدی، کاپوچینوی قطبی، سیاه‌چاله‌ی آمریکانو، چیپس و پنیر با سس کهکشانی و اسنک ژامبونِ اورانوس، از میهمانان و شرکت‌کنندگان در برنامه پذیرایی می‌کرد.
ـ سفر در تاریخ و دیدار با دانشمندان
در بخش دیگری از برنامه‌ی هشتم اردیبهشت‌ماه، بسیاری از بازدیدکنندگان از مصاحبت با دانشمندان بزرگ دانش نجوم، همچون گالیلئو گالیله، یوهانس کپلر و غیاث‌الدین جمشید کاشانی بهره‌مند می‌شدند. این دانشمندان به مناسبت روز نجوم در میان بازدیدکنندگان بودند و به شرح سرگذشت و کارهای علمی و یافته‌های خود می‌پرداختند. این بخش از برنامه با همکاری هنرمندانی از گروه «مهرآوران» ترتیب داده شده بود و از پرمخاطب‌ترین بخش‌های برنامه‌ی بام
تهران بود.
ـ سخن‌رانی‌ها
از ساعت 16:30 در محوطه‌ی ایستگاهِ شماره‌ی یکِ توچال، بخش دیگری از برنامه‌های ماهنامه‌ی «نجوم» در روز جهانی نجوم آغاز شد. در این بخش، استادان و کارشناسان در زمینه‌های گوناگونِ اخترشناسی آماتوری و حرفه‌ای سخن‌رانی کردند؛ که این سخن‌رانی‌ها با استقبالِ خوبِ دوستداران روبه‌رو شد. این سخن‌رانی‌ها به ترتیب ارائه عبارت بودند از:
ـ نجوم در ایران باستان (پاشا مجیدی)
ـ آشنایی با نجوم (کاظم کوکرم)
ـ پرسش و پاسخ (کاظم کوکرم و پاشا مجیدی)
ـ نجوم در دیگر کشورها (دکتر منصور وصالی)
ـ گذر سیاره‌ی زهره از برابر خورشید (آریا صبوری)
ـ خورشید و لکه‌های خورشیدی (محسن ایرجی)
ـ عالم ما (فاطمه عظیم‌لو)
ـ سفرهای فضایی (شهرام یزدان‌پناه)
ـ آلودگی نوری (حامد میرزاخلیل)
ـ عکاسی نجومی و جذابیت‌های آن (به همراه پخش اسلایدهایی از عکس‌های نجومی؛ اشین دانیلی زاکاریان)
ـ نگاهی به تلسکوپ‌های بزرگ (سپهر اربابی)
با توجه به گستردگی و اهمیتِ برنامه، شمار قابل‌توجهی از خبرنگاران از واحدهای گوناگونِ صدا و سیما و نشریات در این برنامه حضور داشتند و پوشش خبری مناسبی از برنامه انجام گرفت.
همکارانِ گروه برگزارکننده‌ی برنامه نیز عبارت بودند از خانم‌ها و آقایان: زهرا رحیمدل، الهام خیاط‌عالی، فاطمه عظیم‌لو، فائزه آقایی، رامینا دنیادیده، بابک مشمولی، پاشا مجیدی، سهیل رضاسلطانی، آرش عبدلی، فاطمه هاشمی نیاری (دبیر برنامه‌ی روز نجوم ماهنامه‌ی «نجوم» در بام تهران).
دیگر همکاران و دست‌اندرکارانِ برنامه نیز عبارت بودند از خانم‌ها و آقایان: مهدی زمانی، حمید کریمی، مینا اخیانی، شقایق خداخواه، نرگس سلمانی، صدف خادم، نسیم بهروش، سهیل اربابی، شیفته شافعیان، نسرین شمس‌اله، مسعود حسینی نیازی، نیلوفر پیلغوش، افشین دری و عبدالله هاشمی نیاری.
جای همه‌ی شما خالی !
گفتنی‌ست، هم‌زمان با پایان یافتنِ برنامه‌ی روز نجوم در بام تهران در ساعت 23 آدینه، هشتم اردیبهشت 91، پخش برنامه‌ی تلویزیونی «آسمان شب» نیز از سر گرفته شد.
برنامه‌ی تلویزیونی «آسمان شب» را بی هیچ شکی می‌توان در دسته‌ی تأثیرگذارترین برنامه‌های علمی تلویزیونی جای داد؛ برنامه‌ای که بی‌وقفه به مدت ۱۰ سال روی آنتن شبکه‌ی چهار می‌رفت و دل بسیاری را با خودش به آسمان‌ها برد. پخش این برنامه از هشتم اردیبهشت از سر گرفته شد.
برنامه‌ی تلویزیونی «آسمان شب، طبیعت فراموش‌شده» که در سال‌های گذشته افت‌وخیزهای فراوانی را از سر گذرانده است٬ پس از یک دوره جابه‌جایی عوامل اجرایی٬ بار دیگر به سیاوش صفاریان‌پور سپرده شد، تا باز هم فرصت تماشا و آگاهی از زیبایی‌های آسمان شب را به هواداران پروپاقرص خود هدیه کند. چند سطر زیر، اطلاعیه‌ی روابط عمومی این برنامه به خاطر پخش دوباره‌ی آن از سوی عوامل اصلی‌ست:
با سپاس از همه‌ی بینندگانی که نسبت به آغاز دوباره‌ی مجموعه‌ی تلویزیونی «آسمان شب٬ طبیعت فراموش‌شده» ابراز لطف کرده‌اند و می‌کنند، به آگاهی می‌رساند، نخستین بخش از مجموعه‌ی تازه‌ی این برنامه، در قالب یک میهمانی نجومی، روز جمعه، هشتم اردیبهشت ۱۳۹۱ در برج میلاد برگزار خواهد شد. این برنامه‌ی زنده‌ی تلویزیونی با حضور گروهی از کارشناسانِ محبوب برنامه‌ی «آسمان شب» و گروهی از دوستداران برنامه، از ساعت ۲۳ تا ۲۴ از شبکه‌ی چهار
سیما پخش خواهد شد. خانم‌ها٬ آقایان، اگر از دیدن «آسمان شب» لذت می‌برید، تماشای آن را به دوستان‌تان پیشنهاد کنید.
بر پایه‌ی گزارش انتشاریافته در وبگاه ماهنامه‌ی «نجوم»
بازنویسی و ویرایش : امیریاشار فیلا
