■ چه مبارک رصدی بود و عجب تاب و تبی بخش عمومی

شبی که با طلوع ماهِ «نیم‌گرفته» از افق شرقی آغاز شود، نمی‌تواند شب بدی باشد؛ به‌ویژه اگر قرار باشد پس از فراغت یافتن از رصد مراحلِ زیبای ماه‌گرفتگی، تماشاگر درخششِ ستاره‌های کهکشانیِ جهان فوتبال در صدوهفتادونهمین نبرد کلاسیکِ بارسلونا و رئال‌مادرید باشیم.

 

 

 

داستان این شب دلکش، از هنگامی آغاز شد که خورشید هنوز آسمان را به ماه نسپرده بود و هوا هنوز روشن بود : ماه‌گرفتگی کلیِ دیشب (19 آذر) از ساعت 15:03:36 با گرفتِ نیم‌سایه‌ای آغاز شد، که به دلیل روشن بودنِ آسمان، این مرحله در ایران مشاهده‌پذیر نبود. در مرحله‌ی بعد، خسوفِ جزئی در ساعت 16:15:43 آغاز شد که این زمان، مقارن بود با طلوع ماه در شمال‌شرقی ایران. از این هنگام به بعد، ماه آرام‌آرام با اندازه‌های گوناگونی از گرفت، در دیگر نقاط ایران
نیز طلوع کرد.

آسمان اصفهان خوشبختانه صاف و بی‌ابر بود، و به‌جز اندکی دود و آلودگی در افق که هم‌زمان با بالا آمدنِ ماه از افق، نخستین دقایق رصد را کمی دشوار می‌کرد، دیگر مراحلِ گرفت کاملاً شفاف و واضح مشاهده شد؛ به این ترتیب که گرفتِ کلی در ساعت 17:36:16 آغاز شد و نزدیک به 52 دقیقه طول کشید، تا این که در ساعت 18:27:24 به پایان رسید. سپس در حالی که گرفت به وضعیت جزئی می‌رسید، ماه اندک‌اندک از سایه‌ی زمین بیرون آمد. این مرحله نیز در ساعت 19:47:58به
پایان رسید و پس از آن، گرفتِ نیم‌سایه‌ای که مشاهده‌ی آن در آغاز آسان‌تر بود، آن‌قدر ادامه یافت که در ساعت 20:59:57 با پایان یافتنِ گرفتِ نیم‌سایه‌ای، خسوف به انتها رسید و ماهِ تمام دوباره در آسمان نمایان شد.

 

 

 

وقتی سرخوش از رصد و تماشای این پدیده‌ی زیبا به خانه برگشتم، خبر نداشتم که این، تازه نیمی از سرخوشیِ بی‌مانندِ دیشب است که در انتظارم است؛ و وقتی از تلویزیون شنیدم که دو تیم بارسلونا و رئال‌مادرید قرار است از 30 دقیقه‌ی بامداد یک‌شنبه، 20 آذر به مصاف هم بروند، دیدم این یک بار را نمی‌توانم به قراری که از چند ماه پیش و در پی رخدادهای ناراحت‌کننده و تهوع‌آور فوتبال کشور، برای تماشا نکردنِ مسابقه‌های فوتبال با خودم گذاشته
بودم، پای‌بند بمانم. با خود گفتم : «فقط همین سه ـ چهار باری را که این دوتا تیم با هم بازی می‌کنند، می‌بینم؛ با فینال جام باشگاه‌های اروپا ... و بازی‌های فرانسه در جام ملت‌های اروپا ... و بازی‌های جام جهانی 2014 و ...»  سرانجام تصمیم گرفتم فقط تماشای مسابقه‌های باشگاهی داخلی را تحریم کنم. چون راستش، هیچ‌جوری نمی‌توانستم به خودم بقبولانم که تیم ملی ایران بازی داشته باشد و من به آن بی‌اعتنا باشم.

از این تصمیم پشیمان نشدم. چون بازی هنوز درست و حسابی شروع نشده بود و عادل فردوسی‌پور (گزارشگر بازی) هنوز بازیکنان را معرفی نکرده بود که روی اشتباه عجیب ویکتور والدز، دروازه‌بان بارسلونا، تیم رئال‌مادرید در ثانیه‌ی بیست‌ویکم بازی یک بر هیچ پیش افتاد! و این نوید یک بازی پرهیجان و تماشایی را می‌داد که این بار به خاطر کم بودنِ امتیاز بارسلونا از رئال در لیگ اسپانیا و حضور سه تن از نامزدهای بهترین بازیکن سال جهان (لیونل مسی، ژاوی
هرناندز و کریستیانو رونالدو) حساسیتش دوچندان بود. همه‌ی این‌ها همراه با گزارشِ بی‌نظیرِ عادل فردوسی‌پور و درکِ بالایی که او از فوتبال دارد، تماشای بازی را جذاب‌تر کرده بود.

برای نمونه، اشاره‌ی فردوسی‌پور به رفتار دلنشین، روحیه‌دهنده و وحدت‌بخشِ کاپیتان بارسلونا، کارلِس پویول، پس از دریافتِ آن گل زودهنگام، و شنیدن این جمله از او که «باید ببینیم پلان B گواردیولا [سرمربی بارسلونا] چه خواهد بود» از نکاتی بودند که با هیچ گزارشگر دیگری نمی‌توان آن‌ها را تجربه
کرد.

از دیگر جذابیت‌های بازی دیشب ـ دست‌کم برای من که هوادار بارسلونا هستم و دلیلش را هم خواهم گفت ـ روحیه‌ی خطرپذیر و درخور ستایشِ سرمربی بارسلونا بود، که با علم به این که باختن یا مساوی کردن در این بازی می‌تواند به بهای از دست دادن قهرمانیِ این فصل باشد، ترجیح داده بود شیوه‌ای تازه را بیازماید و در خط حمله‌ی تیمش به‌جای ترکیب داوید ویا و پدرو، به فابرگاس و آلکسیس سانچز فرصتِ بازی داده بود؛ و حتا پس از دریافتِ آن گل زودهنگام و به هم
ریختن برنامه‌هایش، با تسلط ذهنیِ مثال‌زدنی، بر شیوه‌ای که به درستی‌اش ایمان داشت، پافشاری کرد و نتیجه هم گرفت: در دقیقه‌ی سی‌امِ بازی، لیونل مسی با گریز تماشایی و ماهرانه‌اش از کمند مدافعان حریف، توپ را در موقعیتی مناسب به آلکسیس سانچز سپرد، و او هم با شوتی دقیق، دروازه‌ی کاسیاس (تنها بازیکن رئال که او را عمیقاً دوست دارم و برایش احترام قائل‌ام) را گشود و بارسلونا را به بازی برگرداند. در آن لحظه، داشتم به خودم می‌گفتم: «چه‌قدر خوب است که آدم بتواند مثل آلکسیس سانچز با به‌کارگیریِ مهارت و تسلطش، به اعتمادی که به او
کرده‌اند، پاسخی شایسته بدهد، و این که او با آلکسیس زوربای «زوربای یونانی» همنام است، چه‌قدر بامسماست.»

نیمه‌ی دوم را رئال‌مادرید توفانی و باروحیه آغاز کرد، و چیزی نمانده بود والدز با اشتباهی همانند آنچه در ثانیه‌های نخستِ بازی مرتکب شده بود، کار دست تیمش بدهد؛ نکته‌ای که فردوسی‌پور آن را این‌گونه بیان کرد: «انگار والدز تا بارسلونا رو کاملاً نابود نکنه، نمی‌خواد از این اشتباه‌هاش دست برداره.»

اما این بارسلونا بود که با اصرار به شیوه‌ی اختصاصیِ خودش، موسوم به تیکی‌تاکا، دقایقی بعد توانست با ضربه‌ی تماشاییِ ژاوی هرناندز به گل برتری («یک گل بیلیاردی» به تعبیر فردوسی‌پور) دست یابد؛ گلی که پس از چندین بار برخورد به چند بازیکن و تیر ایستاده‌ی دروازه، وارد دروازه‌ی کاسیاسِ دوست‌داشتنی شد و بارسلونا را در ورزشگاه خانگیِ رئال‌مادرید، از رقیب دیرینه‌اش پیش انداخت.

از آن پس، بازی رئال در سه چیز خلاصه شد: تلاش‌های مذبوحانه و از سر یأس برای کشاندن بازی به برابری، خشونتِ بیش‌از اندازه، و خودخواهی‌های بازیکنانِ برجسته‌اش. بنابراین، شگفت‌آور نبود که بارسلونا یک بار دیگر با گریز لیونل مسیِ فروتن و دوست‌داشتنی، با سانتر دقیق دنی آلوز و با ضربه‌ی سر فابرگاس به گل دست پیدا کرد؛ گلی که رشته‌ی امید رئالی‌ها را پاره کرد و آن‌ها را به زانو درآورد. این را در نمای بسته‌ای که کارگردان بازی از چهره‌ی
آلونسو، بازیکن خط میانی رئال ارائه داد، به‌وضوح می‌شد دید.

از نکات مهم و جالبِ نیمه‌ی دوم بازی، درخشش کم‌مانندِ آندرس اینی‌یستا (ملقب به «دُن آندرس»، چیزی مثل «ناصر خان» خودمان) و بازیِ مینیاتوری و چشم‌نواز او بود؛ بازیکن متواضع و ماهری که کودکیِ بسیار سخت و مشقت‌باری داشته و به گفته‌ی فردوسی‌پور، هواداران به‌خاطر رنگ روشن پوستش، او را «شوالیه‌ی رنگ‌پریده» می‌خوانند.

همین فروتنیِ فراگیر بازیکنان بارسلونا که حمیدرضا صدر (کارشناس هنر، رسانه و فوتبال) آن را «رفتار زمینی در عین برخورداری از مهارت‌های فرازمینی» می‌خواند، یکی از مهم‌ترین دلایل هواداری من از بارسلوناست؛ ویژگی‌ای که نه‌تنها نزد بازیکنان و کادر فنی رئال‌مادرید نایاب است، بلکه حتا به تکبر و غرور بیش‌از اندازه تبدیل شده است: ژوزه مورینیو از فرط خودشیفتگی، نام فرزندش را همچون خودش «ژوزه» گذاشته؛ رونالدو همواره و با هر رفتار و نگاهی
تلاش دارد بگوید «من تافته‌ای جدابافته هستم»‌؛ و خدیرا گویا فراموش کرده که اگر بخت یاری‌اش نمی‌کرد و فرآیند مهاجرت او را به اروپا نمی‌رساند، حالا باید در صحراهای مراکش شتر می‌چراند.

مطمئنم امسال هم داوران از میان مسی، رونالدو و هرناندز، یک بارسلونایی را به‌عنوان بهترین بازیکن سال فوتبال جهان برخواهند گزید. برای این اطمینانم دلیل هم دارم: روحیه‌ی دیگرخواه و متواضع حاکم بر بارسلونا آن‌قدر پررنگ است که به پاس مبارزه‌ی پیروزمندانه‌ی هم‌گروهشان، اریک آبیدالِ رنگین‌پوست با سرطان و بازگشتش به زمین فوتبال، جام قهرمانی فصل گذشته‌ی باشگاه‌های اروپا را پیش از همه (حتا کاپیتانشان) به او دادند تا بالای سر ببرد.

همین‌هاست که همانندی و شباهتِ فوتبال با زندگی را برایم آشکارتر می‌کند: با اعتماد به خودت و یارانت، و ادامه دادنِ مصممانه‌ی شیوه‌ای که به آن ایمان داری، پیروزی از آن توست. اما اگر غرور و تکبر و خودبزرگ‌بینی وجودت را گرفت و برنامه‌های گروهی و تاکتیک‌ها را فراموش کردی، حتا در نبردی که برگ برنده‌های پرشماری داری، بازنده خواهی بود.

آری؛ فوتبال مقیاس کوچکی از زندگی‌ست. درست همانند ماه‌گرفتگی که مدل فشرده و یک‌شبه‌ای از همه‌ی آن رخدادهایی‌ست که در طول نزدیک به سی شب برای ماه روی می‌دهد و هلال‌های گوناگونِ آن را برای ما رویت‌پذیر می‌کند.

و سرانجام در پایانِ شبی ‌چنین زیبا، پرتب‌وتاب و دلکش، تنها می‌توانم پروردگار را سپاس بگویم که توانستم شبی را با تمرکز بر دو مدلِ کوچک‌مقیاس از زندگی و طبیعت، بدون شنیدن خبرهای ناخوشایند و بدون واژه‌هایی مثل «سهمگین»، «سرقت»، «وحشتناک»، «مجروح»، «انتحاری»، «سرقت»، «قتل» و... بگذرانم؛ درست مانند کسی که نیمه‌شبان دیوان خواجه‌ی شیراز را باز می‌کند و می‌خواند :

«چه مبارک سحری بود و چه فرخنده شبی».

 

 

20/آذر/1390

امیریاشار فیلا

محله‌ی جلفای اصفهان