این نوشتار، مستندی تصویری ـ تشریحی است که خبرنگار خبرگزاری مهر در شهر شیراز، از وضع کنونی اندرونی عمارتِ باغ ارم و تبدیل شدنِ آن به زباله‌دان و انبار و «ویرانه»ای برای خشک کردنِ گیاهان تهیه کرده است.
باغ ارم یکی از زیباترین باغ‌های ایران است [بود؟] و تاریخ‌نگاران پیشینه‌ی آن را به گواه بیت‌هایی از غزل‌ها و قصیده‌های حافظ شیرازی که در مدح شیخ‌ابواسحاق‌اینجو سروده، متعلق به دست‌کم دوره‌ی زیستِ حافظ دانسته‌اند. باغ ارم در دوره‌های گوناگونِ تاریخی در اوج آبادانی و شکوه بوده، و در سفرنامه‌ها و خاطره‌نگاری‌های بسیاری از جهان‌گردان، توصیف‌های فراوانی از این باغ موجود است.
عمارت زیبای باغ ارم را محمدحسین علی‌خان(نصیرالملک) در دوره‌ی قاجار ساخته، که به روایت فرصت‌الدوله‌ی شیرازی در «آثار عجم»، محمدحسن معمار، از معماران برجسته‌ی آن دوره، نقشی بنیادین در ساختِ عمارت ایفا کرده است.
این باغ افزون بر داشتن سروهای زیبا (سروناز شیراز)، از لحاظ تنوع گل‌های رز نیز بی‌همتاست. باغ ارم با پیشینه‌ای نزدیک به 900 سال، از سال 1342 خورشیدی در اختیار دانشگاه شیراز قرار گرفت و در سال 1359 به باغ گیاه‌شناسی تبدیل شد؛ و در سال 90 به ثبت جهانی نیز رسید.
بخش اندرونیِ این عمارت، در پشت عمارتِ اصلی و در سوی باختریِ باغ قرار دارد، که در گذشته جایگاه خانه‌ها و باغ‌های حکام و خان‌ها و محلِ رفت‌وآمد مراجعان و اطرافیانِ آن‌ها بوده است. مطابق معمولِ این گونه معماری، اندرون دری هم به بیرون داشته، که اهل خانه از آن‌جا رفت‌وآمد می‌کرده‌اند. نمای پشت عمارت اصلی باغ ارم، رو به سوی خاور اندرون دارد و در این ضلع چند در کار گذاشته شده، و در ضلع باختریِ آن، عمارت یک‌اشکوبه هست که در سطحی بلندتر از محوطه‌ی اندرون ساخته شده است. در ورودیِ اصلی اندرونی هم رو به باختر دارد و دست‌رسی آن، از درون همین عمارت است.
امروزه با توجه به گسترش باغ و افزوده شدنِ زمین‌هایی درخور توجه به باغ ارم در بخش باختری، عمارتِ اصلی و اتاق‌های باربند قدیم و ساختمان اندرونی و محوطه‌ی محصور آن به‌صورت یک‌پارچه و یک‌جا در میانه‌ی باغ قرار گرفته، و اکنون در بخش اندرونی رو به گلستان گل رز که در این بخش ایجاد شده، باز می‌شود. در بخش جلوی در ورودیِ اندرونی نیز یک چهارضلعی هست که گرداگرد آن تاقچه‌هایی پدید آورده‌اند و اصطلاحاً به آن «غلام‌نشین» می‌گویند.
اما وضعیتِ کنونی بخش اندرونی عمارت با بیرون آن یکسره متفاوت است و به گفته‌ی دوست‌داران میراث فرهنگی و کالبدی، بخش اندرونی بیش‌تر به یک «ویرانه» می‌ماند، تا عمارتی که به ثبت جهانی رسیده است.مدیر انجمن دوست‌داران میراث فرهنگی استان فارس در این باره می‌گوید: «متأسفانه به نظر می‌رسد دست‌اندرکارانِ باغ گمان کرده‌اند که چون این بخش از باغ از دید گردشگران دور مانده، در زمره‌ی بنایی که به ثبت جهانی رسیده، نیست؛ و در حالی که مسئولانِ باغ ارم همیشه از نبود بودجه‌ی کافی برای نگه‌داری از این اثر ارزشمند گلایه کرده‌اند، این فضا را که قابلیت‌های بی‌مانندی برای کاربردهای گردشگری و درآمدزایی دارد، به انبار و جایی برای خشک کردنِ گیاهان تبدیل کرده‌اند!» مسعود منیعاتی می‌افزاید: «نبود نورپردازیِ درخور، ساعتِ کار این باغ را کاهش داده، و بروز مشکلاتِ فراوان در باغ ارم ممکن است باعث شود مسئولانِ یونسکو (مهاد ثبت‌کننده‌ی این بنا/محوطه‌ی ارزشمند) زنگ خطر را به صدا درآورند.»
وی با اشاره به آسیب‌هایی که به این بخش از بنا وارد شده، می‌گوید: «گچ قسمت‌های مختلف اندرونی ریخته و وضعیت بسیار نامناسبی دارد؛ و به نظر می‌رسد علت این نابه‌سامانی و وضع ناطلوب هم همین است که ورود گردشگران به قسمت اندرونی ممنوع است.»
مدیر انجمن دوست‌داران میراث فرهنگی استان فارس می‌افزاید: «طبیعتاً اگر گردشگران اجازه‌ی ورود به این بخش را نیز داشتند، متولیان امر نسبت به مرمت این بخش از بنا نیز اقدام می‌کردند؛ اما اکنون این حالت پیش آمده که اگر از بخش بیرونی به اندرونی درآییم، انگار از یک مجموعه‌ی باشکوه وارد یک بنای ویرانه شده‌ایم.»
وی بر این باور است که: «مسئولان دانشگاه شیراز باید هرچه زودتر برای از میان برداشتن مشکلاتِ این اثر کاری کنند و اگر به هر دلیلی امکان و توان لازم برای نگه‌داریِ این اثر ارزشمند را ندارند، این مجموعه باید به شهرداری یا میراث فرهنگی سپرده شود، که تجربه‌ی نگه‌داریِ تخصصی از بناها و آثار تاریخی را دارند.»
گذشته از همه‌ی این این‌ها، باید در نظر داشت: درست است که این باغ یک باغ گیاه‌شناسی است؛ اما به خاطر توان‌های نهفته و ظرفیت‌هایی که دارد، می‌توان و می‌باید افزون بر بازسازی و مرمتِ همه‌ی بخش‌های بنا، به آن بخش که اکنون برای خشک کردنِ گیاه و به‌عنوان زباله‌دان و انبار به کار می‌رود، توجه و رسیدگی ویژه کرد و برای مثال، از آن برای برپایی نمایشگاه‌هایی در زمینه‌ی معماری و فرهنگ یا حتا همان دانش گیاه‌شناسی، یا به‌عنوان موزه و کلاس‌های آموزشی بهره جست، تا هم برای دانشگاه شیراز درآمدی داشته باشد، و هم کالبد و شأنِ عمارت به گونه‌ای درخور حفظ شود.
گزارش : هژیر فتحی
ویرایش : امیریاشار فیلا
برگرفته از : خبرگزاری مهر
http://www.mehrnews.com/detail/News/2190057
