■ «دست‌افشانی ارواح» ؛ نماهایی دست‌چین‌شده از پدیده‌ی شفق یا سپیده‌ی قطبی بخش عمومی

اکنون دیگر بعید است کسی از پدیده‌ی شفق قطبی (Aurora) چیزی نشنیده باشد یا نماهایی از آن را ندیده باشد. پدیده‌ی شگفتِ شفق قطبی، که به آن «سپیده‌ی قطبی» و «پرتو قطبی» هم می‌گویند، یکی از پدیده‌های جویِ بسیار زیبای کره‌ی زمین است: نورهایی بسیار زیبا و خیره‌کننده که در آسمانِ شب جابه‌جا می‌شوند و با رقص مواج خود، نگاره‌هایی کمانی و منحنی‌شکل می‌سازند. این پدیده، پیامد برخورد ذرات باردار پلاسمای خورشیدی با اتم‌ها و مولکول‌های اتمسفر زمین در لایه‌ی یونوسفر است.

به هنگام پدیدار شدنِ سپیده‌ی قطبی، آسمانِ شب تابان می‌شود و نگاره‌هایی با رنگ‌ها و شکل‌های گوناگون در آن دیده می‌شود. این نقش‌ونگارهای رنگین گاه شکلِ کمانیِ یکنواختی دارند، گاه ایستا هستند، و گاهی تپنده؛ گاهی هم متشکل از چندین پرتو با طول موج‌های متفاوت هستند، که مانند پرده‌ها و نوارهایی جنبان گویی در آسمان برافراشته شده‌اند و پیچ‌وتاب می‌خورند. رنگِ درخشنده‌ی این پرتوها از سبز زردگون، تا سرخ و بنفشِ خاکستری‌گون تغییر می‌کند.
شفق یا سپیده‌ی قطبی، که برخی قبیله‌های بومی کانادا به آن «دست‌افشانی ارواح» می‌گویند، چنان چشم‌نواز است که دیده‌ی هر بیننده‌ای را به سوی خود می‌کشد و خیره می‌کند. این پرتوهای روشن و زیبا که هیچ‌گونه سرچشمه‌ی بشری یا انسان‌ساخت در پدید آمدن‌شان دخیل نیست، در عرض‌های جغرافیاییِ نزدیک به قطب دیده می‌شوند، و در سپیده‌دم قطبی رویت‌پذیرند. هر اندازه به قطب شمال نزدیک‌تر ‌شویم، با توجه به مجاورت با قطب مغناطیسی شمالی زمین، بختِ بیش‌تری برای دیدنِ شفق یا سپیده‌ی قطبی داریم. ایسلند و شهرهای شمالی کانادا که به قطب شمال بسیار نزدیک‌اند، برای رویت این پدیده بسیار مناسب‌اند.
پرتوهای سپیده‌ی قطبی در نزدیکی قطب مغناطیسی شمالی، ممکن است بسیار بالاتر از افق دیده شوند؛ اما در افق شمالی به رنگ سبز برافروخته و به هنگام دمیدنِ خورشید به رنگ سرخِ پریده‌رنگ پدیدار می‌شوند. در ماه‌های‌ سپتامبر تا اکتبر و همچنین از مارس تا آوریل، احتمالِ دیده شدنِ این پدیده بیش‌تر است.
گفتنی‌ست، در قطب جنوب هم این پدیده روی می‌دهد، اما تنها در جنوبی‌ترین عرض جغرافیایی رویت‌پذیر است. با این همه، گاه ساکنانِ آمریکای جنوبی و استرالیا هم می‌توانند شفق یا سپیده‌ی قطبی را تماشا کنند.

برگرفته از : persian-star.org
بازنویسی نوشتار و بازچینش تصویرها : امیریاشار فیلا